نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
درد دست بعد ازآنژیوگرافی؛ عارضه شایع آنژیو
آنژیوگرافی به عنوان یک رویکرد تشخیصی در ارزیابی جریان خون می‌تواند از طریق کشاله ران یا عروق دست انجام شود. اگر آنژیوگرافی از طریق دست انجام شود، یکی از علائم شایع آن درد دست خواهد بود. در مقاله حاضردر مورد درد بعد از آنژیوگرافی، درمان درد دست بعد از آنژیوگرافی و عوارض بعد از آنژیوگرافی بیشتر صحبت کنیم و برایتان شرح می‌دهیم برای درد دست به چه دکتری مراجعه کنیم.
آنچه در اين مقاله مي خوانيد
امروزه آنژیوگرافی هم از طریق کشاله ران و هم از طریق دست انجام می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که انجام آنژیوگرافی از طریق عروق دست احتمال پیدایش عوارض را تا حدی زیادی کاهش میدهد.
لذا در بسیاری از مراکز ترجیح بر این است که آنژیوگرافی از طریق عروق دست انجام شود. بعد از انجام آنژیوگرافی از طریق عروق دست، عوارض بعد از آنژیوگرافی مانند درد بعد از آنژیوگرافی، لخته شدن خون، کبودی و تورم بسیار شایع است. اما آیا می دانید آنژیوگرافی در چه مواردی استفاده می‌شود؟
آنژیوگرافی یک روش تشخیصی پزشکی است که امروزه رواج زیادی پیدا کرده است و برای مشاهده جریان خون در بدن استفاده می‌شود. این روش برای تشخیص مشکلات متعدد قلبی و عروقی به کار گرفته می‌شود.
از آنژیوگرافی نه تنها برای تشخیص، بلکه برای مداخله پزشکی و درمان برخی انسدادها و ناهنجاری‌هایی که ممکن است بر قلب و مغز اثرگذار باشند استفاده می‌شود.
پزشکان از آنژیوگرافی برای تشخیص ناهنجاری‌های قسمت‌های مختلف بدن استفاده می‌کنند. این نواحی بدن شامل این موارد است:
- قلب؛ برای تشخیص یا درمان بعضی از بیماری‌ها و ناهنجاری‌های قلبی
- مغز؛ برای کمک به تشخیص سکته مغزی یا احتمال وقوع سکته مغزی
- قفسه سینه یا ریه‌ها؛ برای تشخیص خونریزی
- کلیه‌ها؛ برای تشخیص فشار بالا در رگ‌های خونی کلیوی
- اندام‌های تولید مثل؛ در حین آمبولیزاسیون لوله‌ها یا فیبروم‌ها
- پس از آسیب دیدن پاها، بازوها، چشم‌ها و یا هر عضو دیگری از بدن؛ برای تشخیص خونریزی یا سایر مشکلات
- کبد؛ حین درمان سرطان
روش آنژیوگرافی برای تشخیص طیف وسیعی از بیماری‌های قلبی-عروقی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد از جمله:
- بیماری عروق کرونر قلب
- عارضه تنگی عروق
- بیماری آنوریسم
معمولا آنژیوگرافی برای جمع آوری اطلاعات از وضعیت بدن مورد استفاده قرار می‌گیرد. آنژیوگرافی به یک متخصص قلب یا رادیولوژیست مداخله‌ای کمک می‌کند تا ریشه اصلی یک عارضه یا بیماری را در بدن شناسایی کند و برای مراحل بعدی درمان درد دست بعد از آنژیوگرافی، می‌تواند جراحی، دارو درمانی یا تغییرات عادات رفتاری باشد برنامه ریزی کند.
اگر می خواهید بدانید که قبل، حین و پس از آنژیوگرافی چه اتفاقاتی می‌افتد، با ما همراه باشید تا در این بخش به این موضوعات بپردازیم.
پزشکان مراحل و نحوه آماده شدن بیمار برای انجام آنژیوگرافی را طی قرارهای ملاقات قبل از عمل به او توضیح می‌دهند. در اکثر موارد، بیمار باید از خوردن و آشامیدن هر چیزی از شب قبل تا زمان انجام آنژیوگرافی خودداری کند.
همچنین بیمار باید به گونه ای برنامه ریزی کند که نیازی به رانندگی یا پیاده روی طولانی برای رسیدن به خانه بعد از انجام آنژیوگرافی نداشته باشند و ترجیحا توسط یک همراه به منزل برود چرا که درد دست بعد از آنژیوگرافی ممکن است با رانندگی یا تحرک بدنی تشدید شود. همچنین شخص برای انجام آنژیوگرافی باید موارد زیر را به همراه داشته باشد:
- لیست داروها و مکمل‌هایی که در حال حاضر استفاده می‌کند.
- لیستی از آلرژی‌هایی که به مواد یا داروها دارد.
- مدارک شناسایی و پزشکی.
بعد از اینکه بیمار به مرکز درمانی یا بیمارستان مراجعه کرد، پرستاران یا کادر درمانی او را به یک اتاق خصوصی هدایت می‌کنند که شخص می‌تواند در آنجا لباس مخصوص بیمارستان را بپوشد.
سپس پرستار یک کاتتر داخل وریدی را بر روی یک ورید کوچک واقع در دست یا مچ دست قرار میدهد. سپس مشخصه‌های حیاتی شخص توسط پرستار مورد بررسی قرار می‌گیرد. این مشخصه‌ها عبارتند از:
- وزن
- دمای بدن
- ضربان قلب
- فشار خون
آنژیوگرافی تقریبا بین 2 تا 3 ساعت طول خواهد کشید. قبل از شروع عمل آنژیوگرافی، پزشک احتمالا یک آرامبخش خفیف به بیمار تجویز می‌کند که باعث می‌شود شخص در عین اینکه بیهوش نیست، آرام باشد.
سپس پزشک ناحیه ای از بدن را که کاتتر در آن قسمت قرار دارد ضد عفونی و بی حس می‌کند و بعد از ایجاد یک برش کوچک در پوست، کاتتر را به آرامی در شریان قرار میدهد.
پس از اینکه کاتتر در داخل شریان قرار گرفت، پزشک آن را با دقت فراوان به رگی که می‌خواهد آن را بررسی کند هدایت می‌کند. در مرحله بعدی یک ماده رنگی که رنگ کنتراست نامیده می‌شود از طریق کاتتر تزریق می‌شود و همزمان از رگ مورد نظر توسط اشعه ایکس تصویر برداری انجام می‌شود.
وقتی رنگ کنتراست تزریق می‌شود ممکن است فرد یک سوزش خفیف را احساس کند. یک پزشک که به طور ویژه در آنژیوگرافی آموزش دیده است، تصاویر اشعه ایکس را بررسی می‌کند تا منبع مشکل و سطح آسیبی که به رگ‌های خونی ناحیه مورد نظر وارد شده است را تعیین کند.
پس از تهیه عکس های اشعه ایکس، پزشک کاتتر را از شریان خارج می‌کند و به مدت حدودا 15 دقیقه یک فشار ثابت بر ناحیه عمل وارد می‌کند. این کار باعث می‌شود خونریزی داخلی به وجود نیاید و درد دست بعد از آنژیوگرافی ناشی از خونریزی به حداقل برسد.
بعد از این کار، فرد به بخش عمومی یا بخش قلب فرستاده می‌شود. ممکن است پزشک بعدا به بیمار مراجعه کند و در مورد نتایج عمل با او صحبت کند.
شما حدودا بین 4 تا 6 ساعت در مرکز درمانی تحت نظر خواهید بود. در طی این مدت احتمالا یک پرستار در مورد مراقبت‌هایی که لازم است در منزل انجام دهید با شما صحبت خواهد کرد و دستورالعمل‌های مکتوب را در اختیار شما خواهد گذاشت.
لطفا به مواردی که از طرف مرکز درمانی با شما در میان گذاشته می شود نهایت توجه را در رابطه با درمان درد دست بعد از آنژیوگرافی داشته باشید. به خاطر داشته باشید که اگر مبتلا به دیابت هستید، تا 48 ساعت پس از آنژیوگرافی از مصرف متفورمین هیدروکلراید (گلوکوفاژ) خودداری کنید تا عوارض کلیوی و عوارض بعد از آنژیوگرافی کاهش پیدا کند.
برای اینکه عوارض آنژیوگرافی گریبانگیر شما نشود یا اینکه عوارض آنژیوگرافی را به حداقل برسانید، به این موارد توجه داشته باشید:
-
♦ وقتی می‌خواهید استراحت دارید، دست و مچ دستتان را ترجیحا روی یک بالشت قرار دهید.
-
♦ سعی کنید مچ دستتان را تا مدت زمان 8 ساعت بعد از عمل خم نکنید.
-
♦ تا 24 ساعت پس از انجام آنژیوگرافی، یک چسب زخم را روی محل سوراخ قرار دهید. بعد از 24 ساعت چسب زخم را بردارید تا زخم در معرض هوا قرار گیرد. این کار به بهبود زخم کمک می‌کند.
-
♦ ممکن است در محل زخم آنژیوگرافی، مقدار کمی کبودی و تورم مشاهده کنید. تورم ناحیه آنژیوگرافی حدود 2 تا 4 هفته بعد از عمل از بین می‌رود و کبودی ناحیه دست یا کشاله ران طی 1 هفته پس از انجام آنژیوگرافی ناپدید خواهد شد.
-
♦ به مدت حدود 1 روز بعد از ترخیص از بیمارستان یا مرکز درمانی، از مچ دست خود استفاده نکنید. به طور نمونه کار کردن با کامپیوتر یا بافتن و چرخاندن یک چیز می‌تواند درد دست بعد از آنژیوگرافی و یا درد بعد از آنژیوگرافی را تشدید کند.
-
♦ در 2 روز اول، چیزی با وزن بیش از 5 کیلوگرم را بلند نکنید. به طور مثال بلند کردن کیسه‌های حاوی مواد غذایی، کودکان خردسال یا حیوانات خانگی می‌تواند خونریزی و عوارض بعد از آنژیوگرافی را افزایش دهد.
-
♦ از پله‌ها به آرامی بالا بروید. فعالیت‌های خود را به گونه‌ای تنظیم کنید که مجبور نباشید به طور مرتب برای انجام کارهایتان از پله ها بالا و پایین بروید. همچنین پیاده روی پس از انجام آنژیوگرافی به عنوان روشی ساده برای درمان درد دست بعد از آنژیوگرافی، نباید به ناحیه زخم آنژیوگرافی فشار وارد کند.
-
♦ بهتر است از آب زدن به ناحیه انجام عمل آنژیوگرافی بپرهیزید. حمام آب گرم می‌تواند باعث خونریزی از محل سوراخ شود.
-
♦ برای درمان درد دست بعد از آنژیوگرافی دارید، از مسکن‌هایی مثل استامینوفن استفاده کنید.
معمولا عارضه خاصی برای اکثر افراد بعد از انجام آنژیوگرافی به وجود نمی‌آید. با این حال آنژیوگرافی یک عمل تهاجمی محسوب می‌شود که ممکن است به خاطر ورود کاتتر به قلب، با خطراتی همراه باشد. افراد مسن و کسانی که شرایط خاص پزشکی دارند مثل بیماران مزمن کلیوی یا دیابتی، بیش از سایر افراد در معرض خطر و تشدید عوارض بعد از آنژیوگرافی هستند. خطرات بالقوه در ارتباط با آنژیوگرافی عبارتند از:
-
♦ واکنش‌های آلرژیک به ماده بی حسی موضعی، رنگ کنتراست (حاجب) یا ماده آرام بخش
-
♦ خونریزی، کبودی یا احساس درد دست بعد از آنژیوگرافی
-
♦ لخته شدن خون
-
♦ آسیب به شریان یا ورید
-
♦ آسیب به دیواره‌های قلب
-
♦ نارسایی حاد کلیه
-
♦ پیدایش عفونت
-
♦ ضربان قلب نامنظم
-
♦ حمله قلبی یا سکته مغزی (اگر چه احتمال آن در بیماران بسیار کم است)
افرادی که در گذشته سابقه آلرژی به رنگ کنتراست داشته‌اند، لازم است پیش از انجام آنژیوگرافی، داروهایی برای جلوگیری از واکنش‌های آلرژیک مصرف کنند.
برای اینکه بهترین نتیجه حاصل شود، بیمار باید حداقل 24 ساعت قبل از آنژیوگرافی داروی ضد آلرژی را با تجویز پزشک مصرف کند. اگر بیمار سابقه آلرژی شدید داشته باشد، ممکن است پزشک یک روش جایگزین را به جای آنژیوگرافی سنتی پیشنهاد کند.
در اینجا چند پرسش مهم بیماران در مورد آنژیوگرافی گردآوری شده است که پاسخ آنها توسط پزشک متخصص ارائه شده است. ممکن است این پرسش‌ها برای شما هم مطرح باشد، بنابراین خواندن این بخش را به شما توصیه می‌کنیم.
1- چه زمانی می‌توانم رانندگی کنم؟
اگر قبل از انجام آنژیوگرافی دچار حمله قلبی شده‌اید، بهتر است تا 4 هفته صبر کنید. بعد از این مدت برای رانندگی با پزشک خود مشورت کنید. اگر راننده کامیون یا تراکتور یا سایر خودروهای سنگین هستید، با احتیاط بیشتری و تحت نظر پزشک رانندگی را شروع کنید.
ممکن است درد دست پس از انجام آنژیوگرافی به واسطه رانندگی تشدید شود. اگر برای مدت طولانی مجبور به رانندگی هستید، به خاطر داشته باشید که هر یک ساعت پاهای خود را به طور کامل دراز کنید.
2- چه زمانی می‌توانم به محل کارم بازگردم؟
اینکه چه زمانی پس از انجام آنژیوگرافی می‌توانید مجددا کار خود را شروع کنید، بستگی به نوع و سختی کاری که انجام می‌دهید دارد.
بنابراین یک قاعده کلی که شامل حال همه بیماران شود در این مورد وجود ندارد و قاعدتا زمانی می‌توانید به محل کار خود برگردید که پزشک شما این اجازه را بدهد.
3- چه زمانی می‌توانم رابطه جنسی داشته باشم؟
بهتر است تا 2 روز بعد از انجام آنژیوگرافی، از انجام رابطه جنسی خودداری کنید.
4- چگونه درد قفسه سینه بعد از آنژوگرافی را مدیریت کنم؟
اگر در شریان شما استنت کار گذاشته شده است، در چند روز یا هفته اول بعد از عمل، درد یا ناراحتی قفسه سینه طبیعی است. این درد معمولا ناشی از کشیدگی یا اسپاسم شریان‌های شما در طول عمل آنژیوپلاستی ایجاد می‌شود.
معمولا این درد بدون درمان بهبود پیدا می‌کند. اگر درد قفسه شما مشابه آنژین صدری (دردی که قبل از عمل داشتید) است، باید نیتروگلیسیرین مصرف کنید. هنگام مصرف نیترو این دستورالعمل را دنبال کنید:
o یک قرص نیترو بخورید و برای مدت 5 دقیقه صبر کنید.
o اگر همچنان درد قفسه سینه داشتید، نیترو دوم را مصرف کنید و 5 دقیقه صبر کنید.
o اگر درد قفسه سینه شما بهبود پیدا نکرد، نیرو سوم را مصرف کنید و 5 دقیقه صبر کنید.
o اگر درد قفسه سینه تا 15 دقیقه برطرف نشد، با اورژانس تماس بگیرید. به خاطر داشته باشید که خودتان به اورژانس مراجعه نکنید چون ممکن است برای سلامت شما خطرناک باشد.
5- آیا آنژیوگرافی دردناک است؟
با توجه به اینکه یک لوله بلند، نازک و انعطاف پذیر (کاتتر) در شریان قرار داده می‌شود و حرکت می‌کند، ممکن است هنگام انجام آنژیوگرافی کمی احساس فشار و کشیدگی داشته باشید.
اما به طور کلی این عمل دردناک نیست. با این حال احساس درد دست پس از انجام آنژیوگرافی تا چند روز طبیعی است و نیاز به درمان خاصی ندارد. تجربه نشان داده است که در آنژیوگرافی از طریق دست، بیمار درد کمتری را احساس می کند.
6- آیا آنژیوگرافی برای سنین بالا خطرناک است؟
اگر چه عمل آنژیوگرافی در حالت عادی بی خطر است، اما عوارض حین عمل و پس از آنجام آن برای بیمارانی که سنین بالاتر دارند ممکن است بیشتر باشد.
بنابراین پزشک در صورتی آنژیوگرافی را برای بیمار تجویز می‌کند که فواید انجام آن بیشتر از عوارضی احتمالی آن بیشتر باشد. در غیر این صورت روش‌های جایگزین را پیشنهاد خواهد کرد.
7- فرآیند بهبودی بعد از انجام آنژیوگرافی چقدر طول می‌کشد؟
اکثر افراد غالبا یک روز بعد از انجام آنژیوگرافی احساس سلامت خواهند داشت. با این حال ممکن است بیمار کمی احساس خستگی کند یا محل زخم آنژیوگرافی حساس باشد. اما جای نگرانی وجود ندارد چرا که هرگونه تورم و کبودی معمولا ظرف مدت 2 هفته از بین خواهد رفت.
8- آیا بیمار در حین آنژیوگرافی بیهوش می‌شود؟
آنژیوگرافی در حالت عادی تحت بی حسی موضعی انجام می‌شود. بی حسی موضعی با تزریق داخل وریدی انجام می‌شود. در طول عمل آنژیوگرافی، شما بیدار و هوشیار هستید اما داروهایی به شما داده می‌شود که باعث می‌شود آرام شوید و احساس درد و ناراحتی نداشته باشید.
9- آیا معده بیمار برای انجام آنژیوگرافی باید خالی باشد؟
هشت ساعت قبل از آنژیوگرافی چیزی نخورید و ننوشید. حتما با یک نفر هماهنگ کنید که بعد از عمل شما را به خانه برساند. همچنین شب پس از انجام آنژیوگرافی ترجیحا یک نفر در کنار شما باشد چون ممکن است تا 24 ساعت احساس سرگیجه یا سبکی سر داشته باشید.
10- تفاوت آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی چیست؟
آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی دو روش مختلف پزشکی هستند که هر یک متناسب با نیاز بیمار تجویز می‌شود. آنژیوگرافی برای بررسی وضعیت رگ‌های خونی و تشخیص بیماری‌های قلبی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این در حالی است که آنژیوپلاستی به معنای گشاد کردن شریان‌های باریک و درمان بیماری می‌باشد.
11- چگونه درد دست پس از انجام آنژیوگرافی را کاهش دهیم؟
یخ یا کمپرس سرد را هر بار به مدت 10 تا 20 دقیقه بر روی محل قرار دهید تا درد و تورم کاهش پیدا کند. حتما از یک پارچه نازک بین یخ و پوست خود استفاده کنید.
این کار را فقط در روزهای نخست پس از انجام آنژیوگرافی انجام دهید. اگر درد دست پس از انجام آنژیوگرافی یا احساس درد در کشاله ران بعد از چند روز و بعد از درمان‌های خانگی و مصرفی داروهای مسکن از بین نرفت یا بهتر نشد، با دکتر دست یا پرستار خود صحبت کنید.
12- چرا برخی افراد پس از انجام آنژیوگرافی و آنژیوپلاستی کاهش وزن پیدا می‌کنند؟
کاهش وزن ممکن است به دلیل تغییر سبک زندگی و عادات بعد از انجام آنژیوگرافی باشد. ممکن است بیماران برای جلوگیری از ابتلا مجدد به بیماری‌های قلبی، تغییراتی در رژیم غذایی، فعالیت‌های بدنی، عاداتی مثل سیگار کشیدن و داروهای مصرفی ایجاد کنند که ممکن است منجر به کاهش وزن آنها شود.
13- برای آنژیوگرافی از چه دستگاهی استفاده می‌شود؟
از یک دستگاه فلوروسکوپ به نام C-arm برای عمل آنژیوگرافی استفاده می‌شود که یک دستگاه کمانی شکل است. اشعه ایکس از یک سمت دستگاه خارج می‌شود و سمت دیگر دستگاه، تصویربرداری را انجام میدهد.
نتیجه این فرآیند، تولید نقشه‌ای کامل از شریان‌های بدن در ناحیه مورد نظر است که به پزشک در روند تشخیص و درمان بیماری‌ها کمک زیادی می‌کند.
14- آیا آنژیوگرافی بر کلیه‌ها تاثیر منفی می‌گذارد؟
در طی آنژیوگرافی رنگ مخصوصی تزریق می‌شود که باعث ظاهر شدن رگ‌های خونی در تصویر ظاهر شوند. با این حال این رنگ ممکن است در برخی افراد باعث یک نوع آسیب حاد کلیه به نام نفروپاتی ناشی از کنتراست (CIN) شود. در واقع، CIN سومین علت شایع نارسایی کلیه است که در بیمارستان‌ها رخ میدهد.
15- در آنژیوگرافی از چه رنگی استفاده می‌شود؟
رنگ مورد استفاده طی فرآیند آنژیوگرافی حاوی ماده ید است. اشعه ایکس نمی‌تواند از ید عبور کند بنابراین برای تهیه تصاویر از شریان‌ها بسیار کاربردی است.
16- خطر مرگ ناشی از آنژیوگرافی چقدر است؟
آنژیوگرافی به طور کلی یک روش بی خطر محسوب می‌شود. میزان مرگ و میر بیمارانی که تحت این روش تشخیصی قرار می‌گیرند کمتر از 0.5 درصد است. بیمارانی که مبتلا به عارضه پرفشاری خون ریوی و یا نارسایی در بطن راست هستند، از جمله بیماران پرخطر محسوب می‌شوند.
17- برای تشخیص انسداد و ناهنجاری‌های شریان‌ها، روش آنژیوگرافی بهتر است یا روش MRI؟
طبق مطالعات انجام شده، برای بیمارانی که حمله قلبی آنها ناشی از انسداد یک شریان بسیار باریک بوده است، استفاده از روش MRI بهتر خواهد بود.
18- درد دست پس از انجام آنژیوگرافی تا چه مدت وجود خواهد داشت؟
پس از انجام آنژیوگرافی، کشاله ران یا دست و بازوی شما ممکن است کبود باشد و برای یک دو روز درد داشته باشد. این درد معمولا برای 2 تا 3 روز پس از انجام آنژیوگرافی طبیعی است و نیاز به درمان خاصی ندارد. اما اگر بعد از این مدت نیز درد و ناراحتی در ناحیه آنژیوگرافی به حدی بود که باعث آزار و اذیت شما شد، با متخصص قلب خود در این زمینه صحبت کنید.
19- آیا آنژیوگرافی یک عمل جراحی بزرگ به حساب می‌آید؟
از آنجایی که در روش آنژیوگرافی برش‌های بزرگ بر روی بدن بیمار ایجاد نمی‌شود، معمولا در اکثر افراد بدون عارضه و مشکل خاص انجام می‌شود. پزشکان، آنژیوگرافی را یک روش درمانی کم تهاجمی محسوب می‌کنند.
یکی از روش‌های رایج تشخیصی که خصوصا برای تشخیص بیماری‌های قلبی عروقی مورد استفاده قرار می‌گیرد، روش آنژیوگرافی است. اساس کار این روش به این صورت است که یک لوله نازک و انعطاف پذیر به نام کاتتر از محل دست یا کشاله ران وارد شریان بدن شده و توسط پزشک به رگ خونی که قصد بررسی آن را دارد هدایت می‌شود.
پس از رسیدن کاتتر به محل مورد نظر، یک ماده حاجب به نام رنگ کنتراست در ناحیه مورد نظر تزریق می‌شود. این ماده رنگی که حاوی ید است، باعث می‌شود تصاویر دقیقی از شریان‌های بدن تهیه شود که در تشخیص محل آسیب و ارائه گزینه درمانی مناسب بسیار کاربردی است.
آنژیوگرافی در حالت عادی یک روش کم عارضه و کم خطر است. اگر شخص دارای بیماری‌هایی زمینه‌ای باشد که احتمال بروز عوارض ناشی از انجام آنژیوگرافی در او زیاد باشد، ممکن است پزشک روش‌های تشخیصی دیگری را پیشنهاد کند.
به طور کلی عوارض جانبی و موقت این روش عبارتند از: درد دست پس از انجام آنژیوگرافی، درد کشاله ران، احساس سرگیجه، خونریزی و کبودی در ناحیه آنژیوگرافی و واکنش آلرژیک به ماده حاجب. در موارد نادرتر ممکن است مشکلات قلبی و کلیوی برای بیمار به وجود بیاید که البته در صورتی که پزشک پیش از انجام آنژیوگرافی چنین احتمالی بدهد، از انجام آن خودداری خواهد کرد.
بعد از انجام آنژیوگرافی، پزشک یا مرکز درمانی دستورالعمل‌هایی برای مراقبت در خانه در اختیار شما قرار خواهند داد. معمولا اقدامات خاص و پیچیده‌ای پیشنهاد نمی‌شود، با این حال بهتر است به دستورالعمل‌های مراقبتی نهایت توجه را داشته باشید تا عوارض ناشی از آنژیوگرافی به حداقل برسد.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو