نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
کوتاهترین مدت زمان بهبودی بعد از عمل دیسک کمر: 15 نکتۀ طلایی
زودتر از موعد بلند شدید؟ آمادۀ بازگشت به اتاق عمل باشید...! عمل دیسک کمر پایان درد نیست، شروع یک دورۀ حساس، پرخطر و سرنوشت‌ساز است. مدت زمان بهبودی بعد از عمل دیسک کمر چیزی نیست که بشود با حدس یا دل‌خواه تعیینش کرد. این یک دوره‌ی طلایی برای ترمیم نخاع، عضلات، اعصاب و ساختار ستون فقرات است؛ و کوچک‌ترین اشتباه در این بازه، موجب بازگشت دردهای تیرکشنده، التهاب شدید، چسبندگی عصب، باز شدن زخم‌های داخلی، و در بدترین حالت، عود دیسک، از کار افتادن پاها یا حتی فلج دائمی می‌شود.
در اینجا دقیق خواهیم گفت که چه مدت باید استراحت کنید، چه کارهایی را نباید انجام دهید، و چه خطراتی در کمین کسانی‌ست که این مرحله حساس را جدی نمی‌گیرند. همچنین در صورت نیاز به معرفی بهترین دکتر برای عمل دیسک کمر نیز می‌پردازیم. با ما باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید:
زندگی بعد از عمل دیسک کمر
هیچ نسخه یکسانی برای تمام بیماران پس از جراحی دیسک کمر وجود ندارد. هر بدن، واکنش متفاوتی نسبت به جراحی نشان می‌دهد؛ از نوع جراحی گرفته تا سن، بیماری‌های زمینه‌ای، وزن بدن، و حتی میزان تحرک پیش از عمل. اما یک اصل در همه ثابت است: بی‌توجهی به دوران نقاهت، مساوی‌ست با بازگشت درد، عود دیسک یا حتی فلج شدن بخشی از اندام‌ها.
در چهار هفته نخست، بدن وارد فاز تثبیت می‌شود. این یعنی زمان ترمیم بافت‌ها، کاهش التهاب، جذب تورم و تنظیم مجدد ساختار نخاعی. در این مرحله باید از کوچک‌ترین حرکات غیرضروری پرهیز کرد. خم شدن، چرخیدن ناگهانی، نشستن طولانی، حتی عطسه یا سرفه شدید، فشار مستقیم به ناحیه جراحی وارد می‌کند و زخم داخلی را پاره می‌کند.
همکاری با یک همراه مراقب، پیروی مو به مو از دستور پزشک، مصرف دقیق داروها و گزارش به‌موقع هر علامت غیرعادی، تفاوت میان بازگشت به زندگی عادی یا بازگشت به اتاق عمل را رقم می‌زند.
مراقبت‌های پوستی و زخم
زخم جراحی شاید سطحی به نظر برسد، اما در عمق آن، ستون فقرات در حال ترمیم و بازآرایی است. دو هفتۀ اول، دوران طلایی در پیشگیری از عفونت است. شست‌وشوی دقیق دست‌ها، استفاده از ضدعفونی‌کننده‌های تجویز‌شده، تعویض اصولی پانسمان، خشک نگه‌داشتن زخم و جلوگیری از تعریق یا تماس با سطوح آلوده، به اندازۀ خود جراحی اهمیت دارد.
اگر بخیۀ جذبی دارید، زخم به مرور بسته می‌شود و نیاز به کشیدن بخیه وجود ندارد. اما در صورت استفاده از بخیه‌های معمولی، باید بین ۱۰ تا ۱۴ روز پس از عمل برای کشیدن آنها به پزشک مراجعه شود. وجود هرگونه ترشح زرد یا سبز، قرمزی شدید، بوی نامطبوع یا احساس گرمای بیش از حد در محل زخم، هشدار واضحی برای عفونت است و نباید لحظه‌ای در مراجعه تأخیر کرد.
خوابیدن به پشت به مدت طولانی، گردش خون را در محل جراحی کاهش می‌دهد. برای کاهش فشار بر زخم، بهتر است در زمان‌های مشخص تغییر وضعیت دهید، به پهلو بخوابید (با کمک بالش بین زانوها)، یا زاویه نیمه‌نشسته را با تجویز پزشک رعایت کنید.
عوامل پنهان بازدارنده و سرعت‌دهنده در روند بهبود
دو هفته پس از عمل، اگر بیمار مشکل زمینه‌ای کنترل نشده نداشته باشد، وارد فاز ثبات بدنی می‌شود. اما افرادی که دچار دیابت، مشکلات کلیوی، ضعف ایمنی یا اضافه‌وزن شدید هستند، باید مراقبت‌های دقیق‌تری داشته باشند. روند ترمیم زخم در این بیماران کندتر است و بی‌توجهی به جزئیات، عواقب سنگینی دارد.
استفاده از دخانیات، به ویژه سیگار، یکی از مخرب‌ترین عوامل در ترمیم زخم و بازسازی بافت‌های نرم است. دود سیگار گردش خون مویرگی را مختل می‌کند، اکسیژن‌رسانی به محل جراحی را کاهش می‌دهد و محیطی آماده برای رشد باکتری‌ها ایجاد می‌کند. پرهیز قطعی از سیگار و قرار گرفتن در محیط پاک، شرط اصلی عبور از دوران نقاهت با سلامت کامل است.
تغذیه نیز ستون دوم بهبودی است. مصرف کافی آب، مواد غذایی حاوی ویتامین C، D، پروتئین و مواد معدنی مانند روی و کلسیم، فرآیند بازسازی عضلات، پوست، تاندون‌ها و دیواره زخم را تقویت می‌کند. در کنار آن، آغاز تدریجی تمرینات توان‌بخشی تحت نظر فیزیوتراپیست، از خشک شدن عضلات جلوگیری می‌کند و تحرک عملکردی را بازمی‌گرداند. این تمرینات باید با نظارت انجام شود؛ نه زودتر و نه شدیدتر از آنچه پزشک اجازه داده است.
حمام كردن
معمولاً فاصله بين دو لبۀ زخم حداكثر تا 72 ساعت پر مي شود ولي پزشكان توصيه مي كنند بهتر است تا 10 روز پس از عمل زخم با آب در ارتباط نباشد تا از هرگونه آلودگي دور بماند. احتياط در اين زمينه و ديگر موارد شرط عقل است و نبايد از اين موضوع غافل شد كه در صورت تماس زود هنگام محل جراحي با آب احتمال عفونت وجود دارد و در اين صورت گاهی عمل شما تحت الشعاع عفونت قرار می‌گيرد. رسيدگي به زخم با مواد ضدعفوني كنندۀ توصيه شده، تعويض پانسمان در موعدهاي تعيين شده، استفاده از آنتي‌بيوتيك‌هايي كه پزشك تجويز كرده و استفاده از پانسمان مناسب و آب نرساندن به زخم تا 10 روز توصيه‌اي جدي است. بهتر است صبر كنيد تا زخم شما توسط جراح بررسي شده و پزشك در مورد زخمتان نظر بدهد.
مدت زمان بهبودی جراحی دیسک کمر: انجام فعاليت روزانه
هدف اصلی از انجام عمل جراحی دیسک کمر، بازگشت به زندگی عادی و انجام فعالیت‌های روزمره بدون درد است. این جراحی به هیچ‌وجه نباید به استراحت مطلق تعبیر شود؛ حتی یک روز استراحت مطلق پس از این عمل توصیه نمی‌شود. حرکت باید ادامه یابد اما به‌صورت تدریجی، اصولی و کاملاً طبق دستور پزشک. آغاز مجدد فعالیت‌ها باید با دقت، در زمان مشخص و تحت نظارت تیم درمان صورت گیرد.
محدودیت‌هایی که پیش از جراحی به دلیل دردهای مزمن وجود داشتند، با گذشت زمان و بهبودی کامل، از بین می‌روند؛ اما شرط اصلی آن، صبر و پایبندی به اصول مراقبتی است. زخم‌های سطحی معمولاً طی ۴ تا ۶ هفته ترمیم می‌شوند و بافت‌های عمیق‌تر مانند: عضلات و تاندون‌ها نیز در این مدت بازسازی می‌شوند. اما برای بازگشت کامل به فعالیت‌های فیزیکی معمول، حدود ۳ تا ۶ ماه زمان نیاز است؛ البته با در نظر گرفتن وضعیت عمومی بیمار و نوع جراحی.
رعایت محدودیت‌های حرکتی و نکات حیاتی در سبک زندگی
-
از ایستادن طولانی مدت، راه رفتن ممتد و بالا و پایین رفتن از پله خودداری کنید.
-
بیش از ۳۰ دقیقه در خودرو ننشینید.
-
خم و راست شدن به جلو یا چرخیدن ناگهانی روی کمر خطرناک است.
-
فقط از توالت فرنگی استفاده کنید.
-
نماز را نشسته بخوانید و برای سجده، مهر را بالا بیاورید.
-
تشک تخت باید سفت و استاندارد باشد.
-
استراحت بیش از حد یا فعالیت بیش از اندازه ممنوع است.
-
به هیچ‌وجه روی شکم نخوابید.
-
رابطۀ جنسی تا دو ماه پس از عمل ممنوع است.
-
برای دراز کشیدن یا بلند شدن از تخت، ابتدا به پهلو بچرخید، پاها را از لبه تخت آویزان کنید، سپس به آرامی بلند شوید. هنگام بازگشت به حالت خوابیده نیز این مسیر را به‌صورت معکوس انجام دهید.
اگر قرار است بعد از جراحی به شهر دیگری منتقل شوید، در پرواز حتماً یک بار از جای خود بلند شوید و کمی راه بروید. در صورت استفاده از خودرو، روی صندلی عقب دراز بکشید و هر ۴۵ دقیقه یک توقف برای استراحت و راه رفتن کوتاه داشته باشید.
بررسی دردها و عوارض بعد از جراحی
احساس گزگز پا قبل یا بعد از عمل، جزو شکایات شایع است. این علامت گاهی ناشی از فشردگی عصبی پیش از جراحی و گاهی نیز به دلیل تحریکات پس از عمل است. اگر دردهایی که به پا و کشاله ران تیر می‌کشیدند کاهش یافته‌اند، جراحی مؤثر بوده و تنها گذشت زمان برای کاهش کامل علائم لازم است.
تداوم دردهای موضعی در ناحیۀ کمر در هفته‌های اول طبیعی است. اما در صورت بروز درد شدید همراه با بی‌حسی، اختلال در ادرار یا ناتوانی در راه رفتن، فوراً به جراح مغز و اعصاب خود مراجعه کنید.
تورم پاها، نتیجه کاهش تحرک پس از عمل است. شب‌ها با بالا قرار دادن پاها، این تورم کمتر می‌شود. اما در صورت مشاهدۀ سفتی غیرعادی عضلات یا تورم یک‌طرفه، احتمال وجود لختۀ خون مطرح است که نیاز به بررسی فوری پزشکی دارد.
دردهای ناشی از التهاب ریشه‌های عصبی نیز در برخی بیماران رخ می‌دهند و معمولاً به مرور فروکش می‌کنند. پیگیری منظم، مصرف داروها، فیزیوتراپی حرفه‌ای و رعایت اصول حرکتی، کلید عبور موفقیت‌آمیز از دوران نقاهت پس از جراحی دیسک کمر است.
در چه صورتی نياز فوري به مراجعه به پزشك است؟
اگر توصيه‌هاي پزشك را با دقت اجرا كنيد معمولاَ مشكل خاصي رخ نمي‌دهد. فراموش نكنيد شما جراحي مهمي كرده‌ايد و مراقبت‌هاي پس از عمل از خود عمل شايد مهم‌تر باشند. در عين حال كه خوشبين هستيد و اميدوار، بايد وضعيت خود را مدام رصد كرده و نسبت به تغييرات موضع عمل و حال خود هوشيار باشيد و از كنار هيچ موردي به سادگي نگذريد تا مدت زمان بهبودي بعد از عمل ديسك كمر در شما به سلامتي طي شود. اگر با موارد زير روبه‌رو شديد سريعاَ به پزشك مراجعه كرده و كمك بگيريد.
-
درد شديد در پاها كه باعث شود نتوانيد آنها را حركت دهيد
-
بي‌اختياري ادرار يا اختلال در دفع ادرا
-
تب بالا كه بيش از دو روز طول بكشد
-
سر درد شديد به خصوص اگر ناگهاني شروع شده است
-
تورم غير عادي در محل عمل يا پاها كه با استراحت و بالا قرار دادن پا بهتر نشده است
-
هر نوع ترشح خوني يا آب از محل جراحي به خصوص بعد از كشيدن بخيه‌ها
-
حساسيت‌هاي دارويي كه باعث بثورات پوستي يا بر هم ريختن گوارش شده‌اند.
در مدت زمان بهبودي بعد از عمل چه كارهايي نبايد كرد؟
در مورد نحوه نشستن،ايستادن، راه رفتن ، خوابيدن، دستشويي رفتن، حمام گرفتن، روابط جنسي، پهلو به پهلو شدن، و... قبل از ترخيص از بيمارستان آموزش‌هاي لازم را دريافت مي‌كنيد. فيزيوتراپ در مورد حركات لازم، پياده روي ، توالي نشستن و خوابيدن و استراحت به شما توصيه‌هاي شفاهي و مكتوب خواهد داد و كافيست آنها را درست رعايت كنيد. اگر فردي همانند شما عمل كرده و به او گفته‌اند نيم ساعت پياده روي كند، دليل نمي‌شود آن توصيه در مورد شما هم درست باشد.
شما دستورات مخصوص به عمل خود را داريد كه بر اساس نوع عمل و ظرفيت جسمي شما طراحي شده است پس دقيقا به توصيه‌هاي پزشك خود گوش كنيد ولي در مجموع توصيۀ كلي اين است كه حركات چرخشي بالاتنه براي افرادي كه جراحي ديسك كمر كرده‌اند، ممنوع است. صاف نگه داشتن كمر ضروري است و كمك گرفتن در روزهاي اوليه براي نشستن و برخاستن اجتناب ناپذير است.
در مدت زمان بهبودي چه دارویی بايد مصرف كرد؟
شما چند دسته دارويي بعد از عمل دريافت مي‌كنيد كه در مدت زمان بهبودي بعد از عمل ديسك كمر بايد از آنها استفاده كنيد.
دسته اول: آنتي‌بيوتيك‌ها هستند كه بايد سر ساعت تعيين شده مصرف شوند. گاهی در برخي افراد عوارض گوارشي پس از مصرف آنتي‌بيوتيك ايجاد می‌شود كه اگر شديد بود بايد به پزشك اطلاع داد شوند.
دسته دوم: داروهاي كاهندۀ التهاب هستند كه باعث كاهش درد در موضع عمل خواهند شد. اين داروها همچنين به بهبود سريع‌تر بافت‌هاي برش خورده كمك مي‌كنند.
دسته سوم: مولتي‌ويتامين‌ها هستند كه باعث التيام زودتر زخم و نيز جبران كاستي‌هاي بدن در زمينه ويتامين خواهند بود. مهم‌ترين ويتاميني كه پزشكان بعد از جراحي تجويز مي‌كنند ويتامين ث است.
دسته چهارم: داروهاي اعصاب است كه در برخي بيماران كه گاهی بافت‌هاي عصبي آنها به خاطر فشار ناشي از بيرون زدگي ديسك آسيب ديده هستند، از اين داروها قبل و بعد از عمل استفاده مي‌كنند.
دسته پنجم: داروهاي ضدانعقاد خون كه اين داروها اغلب به صورت تزريقي هستند و در ناحيۀ دور ناف تزريق مي‌شوند و باعث جلوگيري از لخته شدن خون خواهند بود.
در مدت زمان بهبودي بعد از عمل ديسك كمر مي‌توان ورزش كرد؟
دو هفته اول پس از عمل طبق دستور استراحت و پياده‌روي در اتاق به ميزان تعيين شده بايد انجام شود اما دو تا سه هفته بعد مي‌توان كم‌كم به ميزان پياده‌روي اضافه كرد. اما تا سه ماه بعد از عمل ورزش‌هاي سنگين حتي پياده‌روي طولاني، دويدن و كار با دستگاه‌هاي ورزشي ممنوع است.
همچنین از هفته سوم پياده‌روي سبك داشته باشيد، تمرينات تناسب اندام بدون وزنه و دستگاه انجام دهيد و دوچرخه در جا داشته باشد و البته همۀ اين‌ها با دستور و نظارت پزشك است. از پايان ماه سوم ورزش كردن آزاد است ولي بستگي به علائمي دارد كه شما پس از عمل داريد. برخي نیز در پايان ماه سوم كاملا بهبود يافته و به زندگي عادي بازمی‌گردند.
برخي شايد ديرتر بهبود پيدا كنند ولي در كل از آغاز ماه چهارم مي‌توانيد هر آنچه كه در زمان سلامت انجام مي‌داده‌ايد، مجدداَ انجام دهيد. فقط كافيست با مربي و فيزيوتراپ و پزشك هماهنگ باشد تا حركتي اشتباه و آسيب‌زا نداشته باشيد.
سخن پاياني
مدت زمان بهبودی بعد از عمل دیسک کمر تنها یک دورۀ استراحت ساده نیست؛ این زمان، دقیق‌ترین و حساس‌ترین بخش از مسیر درمان شماست. نادیده گرفتن این مرحله، بازگشت به شرایط دردناک گذشته را تضمین می‌کند. گاهی تنها یک بی‌احتیاطی ساده، مانند: نشستن طولانی‌مدت یا خم شدن بدون آمادگی، مسیر بهبودی را به یک بحران تبدیل می‌کند؛ بحرانی که تا فلج کامل یا از دست دادن کنترل اندام‌ها پیش می‌رود.
در کلینیک تخصصی ما، روند بهبودی تنها به توصیه‌های عمومی ختم نمی‌شود. ما برای هر بیمار، بسته به سن، شرایط بدنی، نوع جراحی و سبک زندگی، برنامه‌ای اختصاصی طراحی می‌کنیم. تیم ما شامل پزشکان فوق‌تخصص ستون فقرات، فیزیوتراپیست‌های ماهر، مشاوران تغذیه، روان‌درمانگرها و متخصصین توان‌بخشی است. این گروه حرفه‌ای با استفاده از تجهیزات پیشرفته، تخت‌های مکانیزه، دستگاه‌های لیزر درمانی و نرم‌افزارهای پایش دقیق بهبودی، مسیر درمان را گام‌به‌گام زیر نظر دارد.
اگر می‌خواهید مطمئن شوید که این‌بار آخرین بار است که درد را تجربه می‌کنید، همین امروز با کلینیک ما تماس بگیرید.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو