نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
بی حسی دست، علائم و درمان آن
بی حسی دست عارضه خطرناکی است که تقریباً در هر سنی با هر نژاد و جنسیتی رخ می‌دهد. متأسفانه این عارضه به گونه‌ای است که در صورت عدم پیگیری و درمان، می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری برای فرد به همراه داشته باشد. این بیماری بیشتر در مواردی رخ می‌دهد که فشار زیادی بر اعصاب دست وارد شود. در این صورت، ممکن است هیچ‌گاه مثل قبل نتوان از دست استفاده کرد! به همین دلیل توصیه میشود در صورت رخداد این عارضه از مراجعه به پزشک درنگ نکنید! با مراجعه به یک کلینیک معتبر، می‌توانید در کوتاه‌ترین زمان ممکن هم از علت بیحسی دست خود آگاه شوید، هم از بهترین روش‌های درمانی که پزشک برای شما تجویز میکند بهره بگیرید حال برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم؟
آنچه در این مقاله می خوانید:
بی حسی دست
بی حسی دست وضعیتی است که در آن، فرد نه می‌تواند دست خود را به خوبی تکان دهد و نه دردی را احساس میکند. نمی‌توان گفت که بی حسی دست عموماً در یک نژاد خاص یا یک سن خاص رخ می‌دهد. این عارضه هیچ محدودیتی ندارد و همه افراد به گونه‌ای در معرض این خطر هستند.
اما ماهیت این درد چگونه است؟ بیشتر تحت چه شرایطی این عارضه رخ می‌دهد؟ در جواب باید گفت که ستون فقرات که در گردن ما وجود دارد، از هفت مهره ساخته شده است. از بین هر مهره، چه در سمت راست و چه در سمت چپ، ریشه‌های عصبی که بسیار ظریف هستند خارج شده است. این ریشه‌های عصبی در شبکه عصب بازویی به یکدیگر متصل میشوند و باعث تشکیل چندین عصب قطور میشوند. جالب است بدانید که این اعصاب از ناحیه زیر بغل آغاز شده و تا نوک انگشتان نیز حرکت میکند. به همین دلیل هر عاملی که در این مسیر باعث وارد شدن فشار به اعصاب شود، می‌تواند در نهایت منجر به بی حس شدن دست ها شود.
بی حسی دست علل مختلف دیگری نیز می‌تواند داشته باشد. در بخش‌های بعد به صورت مفصل درباره تمام این علل گفت‌وگو خواهیم کرد؛ ولی تا اینجای کار باید بدانیم که بی حسی دست می‌تواند یک هشداردهنده برای افراد باشد؛ مثلاً بیماری‌های مغزی می‌توانند از عمده دلایل شایع بی حس شدن دست ها باشد.
در صورتی که این عارضه برای شما رخ داد، توصیه می شود که در سریع‌ترین زمان ممکن به یک کلینیک معتبر برای درمان هر چه سریع‌تر مراجعه کنید. در غیر این صورت می‌تواند عواقب ناگواری را برای فرد به همراه داشته باشد. کلینیک پزشکی ما با سال‌ها تجربه در این زمینه، آماده امدادرسانی به شما عزیزان در این زمینه است.
علت بیحسی دست
در بخش قبل توضیح اجمالی در مورد بی حسی دست خدمت شما عزیزان ارائه دادیم. حال قصد داریم درباره علل مختلفی که می‌توانند باعث بروز این عارضه در افراد شوند توضیحات مفیدی خدمت شما عزیزان بیان کنیم. قبل از اینکه به بررسی این موضوع بپردازیم باید بگوییم که به صورت کلی شش گروه مهم در بی حسی دست نقش اساسی دارند. گروه اول، عواملی هستند که به اعصاب حسی فشار وارد میکنند. گروه دوم، نوروپاتی‌های محیطی هستند. گروه بعدی میلوپاتی‌های گردنی، گروه چهارم حوادث قلبی، گروه پنجم بیماری‌های مزمن دستگاه گردش خون و گروه آخر گزش حشرات و مشکلات پوستی است. با ما همراه باشید تا یک بررسی موشکافانه درباره هر یک از این گروه‌ها داشته باشیم.
عواملی که باعث وارد شدن فشار به اعصاب میشوند:
این گروه خود شامل 2 دسته است که شامل مشکلات مربوط به ستون فقرات گردن و مشکلات فشارنده در خارج ستون فقرات است.
برای دسته اول یا همان مشکلات مربوط به ستون فقرات گردن، می‌توان به دیسکوپاتی‌های گردنی، آرتروز ستون فقرات گردن، تنگی کانال نخاع گردن، بیماری‌های خود ایمنی، بیماری‌های عفونی و تومورهای عصبی نخاع رشته های عصبی در گردن اشاره کرد.
برای دسته دوم نیز می‌توان به اسپاسم عضلات در طول مسیر حرکت عصب، التهاب تاندون‌ها، التهاب بورس یا بورسیت‌ها در مفصل شانه و آرنج (از عوامل شایع در این دسته)، شکستگی و دررفتگی‌های استخوان و مفاصل شانه و کتف و بازو و آرنج و ساعد و مچ و در نهایت، سندروم تونل کارپال که معمولاً در ناحیه مچ دست بروز میکند.
نوروپاتی‌های محیطی:
منظور از نوروپاتی‌های محیطی، باید گفت که هر عامل خارجی که در نهایت منجر به آسیب دیدگی رشته‌های عصبی که در خارج از ستون فقرات قرار دارند شود، نوروپاتی‌های محیطی نام دارد. عوامل مختلفی می‌توانند باعث رخداد نوروپاتی‌های محیطی شوند. مثلا می‌توان به کمبود برخی از ویتامین‌ها B12 یا مسمومیت با الکل و جیوه اشاره کرد.
میلوپاتی‌های گردنی:
در تعریف این عارضه می‌توان گفت که هرگونه آسیب‌دیدگی که در ناحیه نخاع و رشته‌هایی داخل آن اتفاق می‌افتد را میلوپاتی‌های گردنی می‌گویند. مواردی از جمله آرتریت روماتوئید، تصادفات، آسیب‌های ورزشی به گردن، وارد شدن ضربه سنگین به گردن، عفونت‌ها، تومورها و تنگی کانال نخاع، از علل شایع رخداد میلوپاتی‌های گردنی هستند.
مشکلات قلبی:
ممکن است فرد دچار یک بیماری زمینه‌ای مانند مشکلات قلبی باشد. در این صورت، مشکلات قلبی می‌توانند به صورت بی حس شدن دست ها ظاهر شوند. اگر این عارضه همراه با تنگی نفس، احساس سر گیجه و موارد مشابه همراه بود، باید سریعاً به یک پزشک مراجعه کرد.
بیماری‌هایی تحت عنوان PAD یا همان بیماری‌های مزمن شریانی:
بیماری‌های مزمن شریانی در واقع بیماری‌هایی هستند که به طور مستقیم با رگ‌های خونی و سیستم گردش خون در ارتباط‌اند. در صورت رخداد PAD، خونرسانی به رگ‌های باریک، کاهش می‌یابد. از مشکلاتی که ایت عارضه با خود به همراه می‌آورد می‌توان به بی حسی دست ها، تحلیل رفتن عضلات دست، ریزش موی ران پا و همچنین ریزش موی دست، ایجاد زخم بدون هیچ دلیلی و همچنین تغییر رنگ پوست اشاره کرد.
گزش حشرات و مشکلات پوستی
مواردی که در بالا ذکر شد، همگی علل مختلفی بودند که ممکن است افراد را درگیر عارضه‌ای تحت عنوان بی حسی دست کنند.
درمان بی حسی دست
حالا که درباره علل مختلف بی حسی دست اطلاعات کافی را کسب کردیم، بهتر است درباره انواع روش‌های درمانی برای رفع این عارضه مطالبی را خدمت‌تان بیان کنیم.
-
♦ اگر بی حس شدن دست ها شدید نباشد و در عین حال بیشتر از یک هفته به طول نینجامد، مصرف برخی دارو‌ها مانند ناپروکسن و ایبوپروفن مشکل را حل خواهد کرد؛ البته باید توجه داشت که دارویی مانند ایبوپرفن باعث رقیق شدن خون خواهد شد؛ در نتیجه باید قبل از مصرف این دارو‌های رقیق‌کننده، حتماً از پزشک نظرخواهی کنید.
-
♦ رعایت یک سبک زندگی سالم نیز می‌تواند تأثیر شگرفی در روند درمان داشته باشد. هنگامی که دست ها دچار بی حسی شدند، باید از انجام کارهایی که فشار زیادی روی بدن وارد میکنند اجتناب کرد. این موضوع به این دلیل مهم است که اگر علت رخدادن بی حسی دست، تحت فشار قرار گرفتن اعصاب باشد، در صورت وارد شدن فشار می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری را برای فرد به همراه داشته باشد.
-
♦ همان‌طور که بیان کردیم، ممکن است بی حس شدن دست ها نشان از یک مشکل جدی مانند بیماری های قلبی و عروقی باشد؛ به همین دلیل باید سعی کرد در صورت عدم بهبود با روش‌های ذکر شده، فوراً به یک پزشک و متخصص مراجعه کرد.
-
♦ کورتیکواستروئید و اوزون‌تراپی از جمله درمان‌های شایعی هستند که می‌تواند بسته به شرایط باعث بهبودی بی حسی دست شود.
-
♦ گاهی اوقات نیز مشکل به قدری حاد است که هیچ کدام از روش‌های بالا کارساز نخواهند بود. در این صورت پزشک می‌تواند عمل جراحی را برای فرد تجویز کند.
-
♦ فیزیوتراپی نیز می‌تواند در مواردی که مشکل چندان حاد نشده مورد استفاده قرار گیرد. بسته به وخامت عارضه، تعداد جلسات و همچنین تمریناتی که داده میشود متفاوت خواهد بود.
-
♦ انجام تمرینات گلایدینگ عصب نیز می‌تواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر در خانه مورد استفاده واقع شود. در این تمرین خانگی، ابتدا دست‌ها را مشت کرده، به طوری که انگشت شست بیرون باشد. این کار باعث افزایش خونرسانی به دست‌ها شده و ممکن است تا حدودی بی حسی را از بین ببرد. در مرحله بعد باید دست‌ها را باز کنید و به حالت قبل بازگردانید. این کار را به چند مرتبه انجام دهید تا خونرسانی افزایش پیدا کند. در صورتی که مشکل، اساسی باشد، این روش درمانی خانگی جوابی نخواهد داد و باید فوراً به دکتر برای بی حسی دست و پا مراجعه شود.
زمان مناسب برای مراجعه به پزشک جهت درمان بی حسی دست چه موقع است؟
همان‌طور که گفتیم، بی حسی دست و پا می‌تواند نشان از بیماری‌های جدی باشد که در صورت عدم درمان به موقع، عوارض جبران‌ناپذیری بر فرد بگذارد.
به صورت کلی، انتخاب زمان مراجعه به پزشک بر عهده خودتان است؛ ولی باید توجه داشته باشید که در صورت عدم پیگیری به موقع، مشکلات و عوارض جبران‌ناپذیری در انتظار شماست!
اگر بخواهیم یک توضیح کلی در این زمینه که چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم، بدهیم، باید گفت که در صورت شدید بودن بی حسی دست به طوری که مانع انجام کارهایی روزمره باشد یا آنقدر طولانی باشد که شما بیشتر از یک هفته زمین‌گیر شوید، در صورت از دست دادن کنترل ادرار و مدفوع و ... باید فوراً به یک پزشک و متخصص مراجعه کنید تا بهترین درمان را برای شما تجویز کند.
آیا روشی برای پیشگیری از بی حسی دست وجود دارد؟
اگر درباره علل مختلف بروز بی حسی دست که در بخش‌های قبلی به آنها اشاره کردیم مطالعه کرده باشید، متوجه خواهید شد که عواملی مانند وارد شدن فشار بیش از حد به اعصاب دست، آرنج و مچ دست، همگی می‌توانند علت بیحسی دست باشند. منظور از این حرف این است که یکی از اصلی‌ترین کارهایی که می‌توان برای جلوگیری از بروز این عارضه انجام داد، اجتناب از کارهایی است که فشار زیادی به دست وارد میکنند. بلند نکردن اشیای سنگین، انجام تمرینات نرمشی برای گرم کردن قبل از ورزش نیز می‌توانند به شما در زمینه پیشگیری از رخداد بی حسی دست کمک کنند. در صورتی که شما مجبور به انجام کار سنگینی بودید، باید سعی کنید تا هر 10 دقیقه یک بار به دست‌های خود استراحت دهید تا فشار کمتری به دست‌ها وارد شود.
یکی دیگر از علل به بی حس شدن دست ها، کمبود برخی از ویتامین‌ها در بدن است. مصرف مکمل‌های B Complex می‌توانند تأثیر زیادی در این قضیه داشته باشند.
عامل دیگری که باعث ایجاد بی حس شدن دست ها می‌‌شد، میلوپتی‌های گردنی بود. گفتیم که در صورتی میلوپاتی‌های گردنی رخ خواهد داد که یک ضربه یا آسیب‌دیدگی در ناحیه نخاع و رشته‌های داخل آن اتفاق بیفتد. از همین حرف می‌توان نتیجه گرفت که انجام ورزش‌های سنگین به صورت غیر حرفه‌ای و همچنین تصادفات و آسیب فیزیکی می‌تواند باعث بی حس شدن دست ها شود.
آیا بی حسی دست می‌تواند هشداردهنده بیماری‌های دیگری باشد؟
اولین مورد و خوش‌بینانه‌ترین حالتی که ممکن است علت بیحسی دست باشد، وارد شدن یک فشار سنگین به دست است. در صورتی که این موضوع دلیل بیحسی دست ها باشد با انجام برخی از نرمش‌های خانگی که توسط پزشک یا فیزیوتراپ تجویز میشود، می‌توان در طول یک الی دو هفته این عارضه را برطرف کرد. ولی گاهی اوقات مشکل بسیار حادتر از این حرف‌هاست و بی حس شدن دست در واقع یک نوع زنگ خطر است که بیانگر مشکلات جدی‌تری است.
بیماری‌های خود ایمنی می‌توانند از جمله این موارد باشد. MS، مورد بحث‌ترین بیماری این گروه است.
بیماری‌های مغزی و سیستم عصبی نیز می‌توانند از علل بیحسی دست باشند. در این صورت کاری از فیزیوتراپ یا دکتر بی حسی دست بر نمی‌آید و فرد برای درمان باید به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کند.
اسپوندیلوز گردنی می‌تواند علت بیحسی دست تلقی شود. منظور از اسپوندیلوز، پارگی غضروف و استخوان‌هاست. این عارضه بیشتر در افراد مسن رخ می‌دهد؛ ولی در صورت چرخش گردن به صورت ناصحیح، این عارضه ممکن است رخ دهد. در نتیجه اسپوندیلوز، فشار زیادی بر روی اعصاب وارد شده و می‌تواند باعث بی حس شدن دست ها شود.
درباره نوروپاتی محیطی نیز به صورت مفصل بحث شده و دیگر جایی برای اضافه‌گویی نیست!
سکته مغزی و قلبی نیز از جمله مواردی است که می‌تواند باعث بی حس شدن دست ها شود؛ البته ممکن است بی حس شدن دست‌ها به نوعی هشداردهنده رخداد سکته مغزی و قوی باشد!
از دیگر علل بیحسی دست، می‌توان به سندروم تونل کارپال اشاره کرد. یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز سندروم تونل کارپال، تنگ شدن یکی از اعصاب اصلی دست تحت عنوان عصب میانی یا عصب مدین است. همان‌طور که قبلاً گفتیم، وارد شدن فشار به اعصاب دست می‌تواند در نهایت منجر به بی حسی دست شود!
دیابت، بیماری‌های عفونی، سرمازدگی، مصرف بیش از حد در الکل، کمبود ویتامین B-12 و ... می‌توانند به نوبه خود باعث بی حسی دست ها شوند.
به طور خلاصه، تمام مواردی که در بخش بالا ذکر شد، به نوعی زنگ خطر محسوب میشوند که فرد باید فوراً برای درمان و رفع آنها به یک پزشک مراجعه کند.
سخن پایانی
در این مقاله به بررسی موضوعات مختلفی در زمینه بی حسی دست پرداخته شد. ابتدا درباره علل مختلفی که باعث رخداد چنین عارضه‌ای میشوند صحبت شد. علل مختلفی از جمله بیماری‌های خود ایمنی، مشکلات مغزی و عصبی، مشکلات قلبی، میلوپاتی‌های گردنی و ... می‌توانند به نوبه خود علت بیحسی دست‌ها باشند. شما می‌توانید برای مطالعه بیشتر این موارد، به ابتدای مقاله مراجعه کنید. بعد از بررسی این موضوع که علت بیحسی دست چیست، درباره راهکارهای درمانی آن صحبت کردیم و گفتیم که بسته به اینکه علت بیحسی دست چیست، درمان‌های متفاوتی برای فرد تجویز خواهد شد؛ البته در موارد زیادی ممکن است که اصلاً این بیماری ربطی به خود دست نداشته باشد؛ بیانگر یک مبارزه جدی‌تری از جمله بیماری‌های خود ایمنی مانند MS، سکته‌های مغزی و قلبی و ... باشند.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو