نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
5 علت گزگز نوک انگشتان دست در بارداری: راهنمای جامع
وقتی در دوران بارداری ناگهان با گزگز یا بی‌حسی نوک انگشتان دست روبه‌رو می‌شوید، اولین فکری که به ذهن می‌رسد ترس از یک مشکل جدی است. علت گزگز نوک انگشتان دست در بارداری پرسشی است که ذهن بسیاری از مادران را به‌هم می‌ریزد.
زیرا پشت این احساس گاهی بیماری‌هایی نهفته است که سلامت مادر و جنین را تهدید می‌کنند؛ مثل: فشار بیش‌ازحد بر عصب‌های دست، مشکلات جدی در جریان خون، یا حتی نشانه‌های اولیه پره‌اکلامپسی. نادیده گرفتن این وضعیت در برخی موارد پیامدهای خطرناکی مثل: آسیب عصبی دائمی یا اختلال در عملکرد دست به همراه دارد.
اگرچه بخشی از این حالت‌ها به تغییرات طبیعی بارداری مربوط است، اما بی‌توجهی به آن ریسک بزرگی برای آیندۀ مادر خواهد بود. در ادامه دلایل اصلی این عارضه و راه‌های درمان پزشکی و خانگی آن را مرحله‌به‌مرحله توضیح می‌دهیم. همچنین به شما می‌گوییم که
برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم.
برای تماس با پزشک متخصص و دریافت وقت ویزیت کلیک کنید
آنچه در این مقاله می خوانید:
تغییرات هورمونی و گزگز دست در بارداری
یکی از دلایل شایع گزگز نوک انگشتان دست در دوران بارداری، تغییرات هورمونی است. بدن زن باردار در طول این دورۀ حساس، دگرگونی‌های عمیقی را تجربه می‌کند؛ برخی هورمون‌ها به طور چشمگیر افزایش می‌یابند و برخی دیگر کاهش پیدا می‌کنند. این تغییرات روی بافت‌های عصبی و مفصلی نیز اثر می‌گذارند و زمینۀ بروز علائمی مثل: بی‌حسی یا مورمور شدن انگشتان را فراهم می‌سازند.
یکی از هورمون‌های کلیدی در این روند، هورمون ریلکسین است. این هورمون در ماه‌های پایانی بارداری افزایش زیادی دارد و نقش اصلی‌اش آماده‌سازی لگن و دهانۀ رحم برای زایمان است. اما اثر ریلکسین محدود به لگن نیست؛ مفاصل شانه، مچ دست و حتی بافت‌های دیگر هم تحت تأثیر قرار می‌گیرند. همین تغییر موجب می‌شود فشار بیشتری به عصب‌ها وارد شود و در نتیجه گزگز انگشتان دست در ماه آخر بارداری ظاهر گردد.
بسیاری از زنان در ماه آخر بارداری این حالت را تجربه می‌کنند و احساس مورمور شدن دست برایشان آزاردهنده می‌شود. شدت علائم در بعضی افراد بیشتر است، به ویژه اگر همزمان مشکلات دیگری مانند: احتباس آب یا فشار بر عصب‌ها وجود داشته باشد.
شناخت نقش تغییرات هورمونی در بروز این علامت اهمیت زیادی دارد، زیرا آگاهی به مادر کمک می‌کند بین حالت‌های طبیعی بارداری و نشانه‌های خطرناک‌تر تمایز قائل شود. مراجعه به پزشک در صورت تداوم یا شدت گرفتن علائم ضروری است تا اطمینان حاصل شود که موضوع تنها به تغییرات هورمونی مربوط است و مشکل جدی‌تری در میان نیست.
سندروم تونل کارپال در دوران بارداری
سندروم تونل کارپال یکی از شایع‌ترین دلایل گزگز دست در دوران بارداری است. تونل کارپال گذرگاهی باریک در ناحیۀ مچ دست است که عصب میانی و تاندون‌ها از آن عبور می‌کنند. این عصب مسئول حرکت و حس بخشی از انگشتان است. وقتی فشار روی این گذرگاه زیاد شود، بی‌حسی، درد و مورمور شدن در انگشتان ظاهر می‌گردد.
در دوران بارداری، تغییرات هورمونی و احتباس مایعات در بدن شدت بیشتری دارند. تجمع مایعات باعث ورم در بافت‌های اطراف مچ شده و فشار زیادی بر عصب میانی وارد می‌کند. نتیجۀ این فشار همان چیزی است که بسیاری از زنان باردار تجربه می‌کنند: بی‌حسی و گزگز دست، به ویژه در انگشتان شست، اشاره و میانی.
عوامل مختلفی شدت این مشکل را بیشتر می‌کنند. زنانی که در بارداری قبلی هم این تجربه را داشته‌اند، احتمالاً دوباره با آن روبه‌رو می‌شوند. اضافه‌وزن، فعالیت زیاد با دست‌ها مثل: تایپ کردن طولانی یا آشپزی و حتی مشکلاتی در مفاصل گردن یا شانه نیز شرایط را بدتر می‌کنند.
علائم سندروم تونل کارپال معمولاً در شب یا هنگام بیدار شدن از خواب شدیدتر می‌شود. برخی زنان از ضعف در گرفتن اجسام یا افتادن وسایل از دست شکایت دارند. این وضعیت علاوه بر ایجاد ناراحتی، امکان دارد بر زندگی روزمره و حتی کیفیت خواب نیز تأثیر بگذارد.
توجه به این علائم و مشاوره با پزشک اهمیت زیادی دارد. درمان‌های ساده مثل: استفاده از آتل مخصوص مچ دست در زمان خواب، استراحت کافی و تغییر الگوی فعالیت‌ها به کاهش فشار کمک می‌کند. در موارد شدیدتر، پزشک روش‌های درمانی دقیق‌تری را پیشنهاد خواهد داد.
برای تماس با پزشک متخصص و دریافت وقت ویزیت کلیک کنید
فشارخون و گزگز انگشتان در بارداری
نوسانات فشارخون از مشکلات رایج دوران بارداری است و یکی از دلایل مهم گزگز نوک انگشتان دست به شمار می‌آید. فشارخون طبیعی در زنان باردار معمولاً حدود ۱۲۰ روی ۸۰ یا کمی کمتر است. وقتی فشارخون بیش از حد بالا یا پایین رود، جریان خون به اندام‌های انتهایی مانند انگشتان دچار اختلال می‌شود و نتیجۀ آن بی‌حسی یا مورمور شدن است.
افت فشارخون یکی از شرایطی است که مستقیماً بر این مشکل اثر می‌گذارد. کمبود آب بدن، خونریزی داخلی، کم‌خونی و حتی استراحت طولانی‌مدت بدون تحرک، باعث کاهش حجم خون و در نتیجه افت فشار می‌شوند. در این حالت، خون کافی به انگشتان دست نمی‌رسد و گزگز بروز پیدا می‌کند.
از سوی دیگر، مشکلات قلبی مانند: تنگی دریچه‌ها یا رگ‌ها نیز جریان خون را مختل کرده و همین اختلال در گردش خون به مورمور شدن دست‌ها منتهی می‌شود. مصرف برخی داروها مثل: داروهای ادرارآور نیز فشارخون را کاهش می‌دهند و به این مشکل دامن می‌زنند.
باید توجه داشت که فشارخون بالا نیز بی‌خطر نیست. افزایش فشارخون در بارداری نشانه‌ای جدی تلقی می‌شود و امکان دارد که با عوارض خطرناک همراه باشد. بنابراین کنترل دقیق فشارخون و پایش منظم آن برای سلامت مادر و جنین حیاتی است.
هر زن بارداری لازم است بداند که گزگز دست‌ها همیشه نشانه‌ای ساده نیست. اگر این علامت همراه با سرگیجه، سردرد شدید یا تاری دید رخ دهد، باید فوراً به پزشک مراجعه شود. تشخیص سریع و مدیریت صحیح فشارخون نه تنها جلوی گزگز دست‌ها را می‌گیرد، بلکه از بروز مشکلات خطرناک‌تر هم جلوگیری می‌کند.
برای تماس با پزشک متخصص و دریافت وقت ویزیت کلیک کنید
کمبود ویتامین‌ها و مورمور دست‌ها در بارداری
گزگز یا بی‌حسی دست‌ها در دوران بارداری همیشه به تغییرات هورمونی یا فشار بر عصب‌ها محدود نمی‌شود. گاهی علت اصلی این وضعیت کمبود ویتامین‌هاست؛ به ویژه ویتامین‌های گروه ب که نقشی حیاتی در سلامت سیستم عصبی و خونسازی دارند. در این بخش توضیح داده می‌شود که کمبود کدام ویتامین‌ها زمینه‌ساز مورمور شدن انگشتان است، چه پیامدهایی دارد و چگونه می‌توان این کمبودها را برطرف کرد.
نقش ویتامین‌های گروه ب در سلامت مادر و جنین
ویتامین‌های گروه ب مجموعه‌ای از ریزمغذی‌های ضروری هستند که در بسیاری از عملکردهای حیاتی بدن نقش دارند. این ویتامین‌ها به ویژه در دوران بارداری اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند، چون بدن مادر باید هم نیاز خودش را تأمین کند و هم نیاز جنین را تأمین کند.
-
ویتامین B1 (تیامین): در متابولیسم انرژی و عملکرد سیستم عصبی نقش دارد. کمبود آن احساس خستگی و بی‌حسی اندام‌ها را به همراه دارد.
-
ویتامین B6 (پیریدوکسین): برای تولید انتقال‌دهنده‌های عصبی ضروری است. کمبودش باعث تحریک‌پذیری اعصاب محیطی و بروز گزگز در دست‌ها می‌شود.
-
ویتامین B12 (کوبالامین): یکی از مهم‌ترین عناصر برای خونسازی و سلامت اعصاب است. کمبود B12 در بارداری شایع بوده و منجر به بی‌حسی، ضعف عضلانی و حتی کم‌خونی می‌شود.
چرا کمبود ویتامین در بارداری بیشتر رخ می‌دهد؟
در دوران بارداری، تقاضای بدن برای مواد مغذی چند برابر می‌شود. رشد جنین به ویتامین‌ها، مواد معدنی و پروتئین بیشتری نیاز دارد. اگر رژیم غذایی مادر متعادل نباشد یا جذب ویتامین‌ها در بدنش دچار مشکل شود، کمبود خیلی سریع بروز پیدا می‌کند. به همین دلیل گزگز انگشتان دست در بارداری اغلب هشداری برای توجه به تغذیه است.
عوامل دیگری هم در این کمبود نقش دارند:
-
تهوع و استفراغ شدید در سه‌ماهۀ اول که دریافت مواد مغذی را کاهش می‌دهد.
-
مصرف زیاد مواد غذایی کم‌ارزش مثل: شیرینی یا غذاهای فرآوری شده.
-
جذب ناکافی به دلیل مشکلات گوارشی یا بیماری‌های زمینه‌ای.
علائم کمبود ویتامین‌های گروه ب
کمبود ویتامین‌های گروه ب در بدن مادر با علائمی ظاهر می‌شود که برخی از آن‌ها به طور مستقیم به اعصاب و عضلات مربوط هستند:
-
گزگز یا بی‌حسی نوک انگشتان دست و پا
-
خستگی و ضعف شدید
-
کاهش تمرکز و مشکلات حافظه
-
تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی
-
کم‌خونی و رنگ‌پریدگی پوست
این علائم گاهی با مشکلات دیگر دوران بارداری اشتباه گرفته می‌شوند، در حالی که ریشۀ اصلی آن‌ها کمبود ویتامین است.
پیامدهای کمبود ویتامین برای جنین
کمبود ویتامین‌های گروه ب در مادر تنها به علائم جسمی او محدود نمی‌شود، بلکه اثرات مهمی روی جنین هم دارد. به عنوان مثال، کمبود B12 یا B9 (اسید فولیک) خطر بروز ناهنجاری‌های لوله عصبی در جنین را افزایش می‌دهد. همچنین کمبود این ویتامین‌ها رشد طبیعی سیستم عصبی و تکامل مغز جنین را با اختلال روبه‌رو می‌کند.
منابع غذایی مناسب برای پیشگیری از کمبود
خوشبختانه ویتامین‌های گروه ب در بسیاری از غذاهای روزمره یافت می‌شوند. انتخاب هوشمندانه مواد غذایی به مادر کمک می‌کند هم خودش سالم بماند و هم رشد سالم جنین تضمین شود.
-
گوشت قرمز، مرغ و ماهی برای ویتامین‌های B6 و B12
-
تخم‌مرغ و لبنیات به ویژه شیر برای B12
-
غلات کامل مثل: جو دوسر و برنج قهوه‌ای برای B1
-
سبزیجات برگ سبز مانند: اسفناج و کلم برای B9 و سایر ویتامین‌های گروه ب
-
حبوبات مثل: عدس و نخود برای طیف وسیعی از ویتامین‌های این گروه
راهکارهای پیشگیری و درمان
پزشکان معمولاً به زنان باردار مکمل‌های ویتامین و اسید فولیک تجویز می‌کنند. با این حال، مکمل جایگزین یک رژیم غذایی سالم نیست و باید در کنار آن مصرف شود. چند راهکار ساده برای مدیریت این مشکل:
-
مصرف وعده‌های کوچک و مغذی در طول روز برای جبران تهوع.
-
پرهیز از غذاهای آماده و پرچرب که ارزش غذایی پایینی دارند.
-
مراجعۀ منظم به پزشک برای بررسی سطح ویتامین‌ها در آزمایش خون.
-
استفاده از مکمل‌های تجویزی در صورت تأیید پزشک.
کمبود ویتامین‌های گروه ب یکی از دلایل مهم گزگز دست در دوران بارداری است. این کمبود نه تنها به اعصاب محیطی آسیب می‌زند و موجب بی‌حسی و مورمور شدن می‌شود، بلکه رشد عصبی جنین را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. توجه به رژیم غذایی متعادل، مصرف منابع غنی از ویتامین‌ها و پیگیری پزشکی منظم، بهترین راه برای پیشگیری و درمان این مشکل است.
برای تماس با پزشک متخصص و دریافت وقت ویزیت کلیک کنید
درد انگشتان دست در بارداری
درد انگشتان دست در دوران بارداری تجربه‌ای است که بسیاری از زنان آن را گزارش می‌کنند. این درد از یک تیرکشیدن خفیف گرفته تا دردی آزاردهنده که فعالیت‌های روزمره مثل: گرفتن لیوان آب یا تایپ کردن را سخت می‌کند، طیف وسیعی دارد. بارداری دوران تغییرات گسترده هورمونی و فیزیکی است و همین تغییرات بر مفاصل و عصب‌های دست نیز اثر می‌گذارند.
یکی از دلایل اصلی درد انگشتان، احتباس آب در بافت‌هاست. در این دوران بدن برای حمایت از جنین حجم بیشتری مایعات نگه می‌دارد. این تجمع آب باعث ورم در دست‌ها و فشار بر عصب‌ها، به ویژه عصب میانی در ناحیۀ مچ دست می‌شود. نتیجۀ آن بروز درد، بی‌حسی یا گزگز در انگشتان است؛ وضعیتی که به نام سندروم تونل کارپال شناخته می‌شود.
تغییرات هورمونی هم در این میان نقش مهمی دارند. هورمون‌هایی مثل: ریلکسین که برای آماده‌سازی لگن در زمان زایمان ترشح می‌شوند، بر مفاصل دیگر هم اثر می‌گذارند. این تغییرات انعطاف‌پذیری بافت‌ها را بالا می‌برد، اما در عین حال فشار روی مفاصل کوچک دست افزایش می‌یابد و درد ایجاد می‌شود.
عوامل تشدیدکنندۀ زیادی وجود دارند: اضافه‌وزن بارداری، فعالیت زیاد با دست‌ها، تایپ کردن طولانی‌مدت، آشپزی یا حتی خوابیدن با مچ خم‌شده. همۀ این‌ها فشار بر مفاصل و اعصاب را بیشتر می‌کنند. در بعضی زنان، درد در انگشتان به حدی شدید می‌شود که خواب شبانه مختل می‌گردد.
مدیریت این درد نیاز به دقت و صبوری دارد. استفاده از آتل مچ دست در شب، انجام حرکات کششی ساده، استراحت دادن به دست‌ها و پرهیز از فعالیت‌های تکراری فشار را کاهش می‌دهد. کمپرس سرد یا گرم هم در برخی موارد مفید است. در کنار این اقدامات خانگی، مشاوره با پزشک برای بررسی شدت علائم و دریافت راهکارهای تخصصی اهمیت بالایی دارد.
درد انگشتان دست در بارداری بخشی از تغییرات طبیعی بدن است، اما گاهی هشداری از یک مشکل زمینه‌ای جدی‌تر محسوب می‌شود. توجه به این علامت، هم سلامت مادر را تضمین می‌کند و هم شرایطی ایمن‌تر برای رشد جنین فراهم می‌آورد.
برای تماس با پزشک متخصص و دریافت وقت ویزیت کلیک کنید
سخن پایانی
گزگز و بی‌حسی نوک انگشتان در دوران بارداری علامتی نیست که بشود بی‌اهمیت از کنارش گذشت. بدن در این دورۀ حساس تحت فشارهای هورمونی، عصبی و گردش خون قرار دارد و هر نشانۀ غیرمعمول هشداری جدی برای مادر و جنین به شمار می‌آید.
علت گزگز نوک انگشتان دست در بارداری در برخی مواقع ریشۀ ساده‌ای دارد، اما در شرایط دیگر زنگ خطری برای مشکلاتی مانند: فشار عصبی شدید یا بیماری‌های خطرناک‌تر است. به همین دلیل، مشاوره با پزشک و انجام بررسی‌های دقیق، اقدامی حیاتی برای حفظ سلامت مادر و نوزاد خواهد بود.
کلینیک ما با بهره‌گیری از پزشکان متخصص و تجهیزات پیشرفته، مسیر تشخیص و درمان را برای مادران باردار ایمن‌تر کرده است. ما تنها به معاینه بسنده نمی‌کنیم، بلکه در کنار هر بیمار تا پایان مسیر بارداری همراه هستیم. خدمات مشاورۀ تخصصی، پایش مداوم وضعیت عصبی و برنامه‌های مراقبتی ویژه دوران بارداری، بخشی از امکاناتی است که در اختیار شما قرار می‌دهیم. هدف ما آرامش خاطر، سلامت کامل و جلوگیری از خطرات احتمالی است تا مادران این دوران حساس را با اطمینان بیشتری پشت سر بگذارند.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو