نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
راه رفتن بعد از عمل دیسک کمر، برای دوی ماراتن آماده‌اید!
آیا راه رفتن بعد از عمل دیسک کمر امکان‌پذیر است؟ هنگامی که می‌خواهید اولین پیاده‌روی بعد از عمل دیسک کمر را انجام دهید یک فیزیوتراپ به شما کمک خواهد نمود و یا پرستار بخش بستری علاوه بر همراهی شما در راه‌رفتن نکاتی که باید رعایت نمایید را به شما توضیح خواهد داد. حدود ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد تا شما به سطح تحرک و عملکرد مورد انتظار خود برسید در هفته اول پس از جراحی معمولاً استراحت کافی و راه‌رفتن در حد تحمل و فعالیت‌های محدود توصیه می‌شود.
راه‌رفتن باید به‌تدریج افزایش یابد ولی نباید سبب خستگی شما شود. شما می‌توانید برای کنترل درد، تورم و گرفتگی عضلات در محل جراحی از گذاشتن کیسه یخ به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در محل چندین بار در روز استفاده کنید. در این مقاله در مورد راه رفتن بعد از عمل جراحی دیسک کمر، امکان‌پذیری و مراقبت‌های لازم آن می‌پردازیم.
آنچه در این مقاله می خوانید:
دیسک کمر چیست؟ بدون مشکل راه رفتن بعد از عمل دیسک کمر یک رؤیاست؟
پیش از آنکه دربارة فتق عمل دیسک کمر سخن بگوییم، لازم است بدانیم دیسک کمر چیست و علل بروز آن چه می‌باشد. به‌طورکلی در ستون فقرات بدن انسان ۲۴ مهره تیپیک وجود دارد.
بین این مهره‌ها که از جنس استخوان هستند، بافت غضروفی با ترکیب آب و هیالورونیک اسید به فرم ژلاتینی وجود دارد که منجر می‌شود در هنگام حرکت مهره‌ها بر روی یکدیگر مانند خم‌شدن، راه‌رفتن و هرگونه فشار بر روی ستون مهره‌ها این بافت غضروفی به‌سان یک بالشتک عمل کند و فشار را تا مقدار زیادی کاهش دهد و از طرف دیگر، طیف حرکتی ستون مهره‌ها را به مقدار بالایی افزایش دهد و به روان‌تر کردن این حرکات کمک کند.
هر گونه بروز اختلال در این بافت غضروفی که از آن به‌عنوان دیسک یاد می‌شود، می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های مختلف بر روی آن که به شکل عامیانه دیسک نامیده می‌شود، منجر گردد. به طور عمده بیماری هرنی دیسک موسوم به دیسک زمانی رخ می‌دهد که دیسک از بین مهره‌ها بیرون‌زده و به نخاع و ریشه‌های عصبی که در پشت ستون مهره‌ها قرار گرفته است، فشار وارد کند این فشار منجر به ایجاد دردهای عصبی مزمن می‌گردد که می‌تواند فعالیت بیمار را مختل کند.
طیف وسیعی از علامت‌ها در زمان بیرون‌زدگی دیسک رخ می‌دهد که عمدتاً با راه‌رفتن بعد از جراحی دیسک بهبود می‌یابد. زمانی که می‌خواهیم دقیق‌تر در مورد راه‌رفتن پس از جراحی دیسک سخن بگوییم. ابتدا لازم است بدانیم فتق دیسک چیست؟ همان‌طور که گفتیم بین ستون مهره‌های استخوانی یک دیسک غضروفی وجود دارد که منجر به کاهش فشار و روان‌سازی حرکات می‌گردد.
فتق دیسک زمانی ایجاد می‌شود که ساختار درونی دیسک که در هسته آن قرار گرفته و به‌اصطلاح نوکلیوس پولپوزیس نامیده می‌شود و بسیار نرم است، به‌نوعی برآمدگی پیدا کند و این برآمدگی بانفوذ به کانال نخاعی منجر به فشار بر روی عصب و ریشه‌های عصبی گردد.
این اتفاق معمولاً در سطوح مهره‌های کمری چهارم و پنجم به‌کرات رخ می‌دهد و همچنین ممکن است بین مهره‌های گردنی پنج، شش و هفت نیز رخ دهد و منجر به دیسک گردنی یا دیسک کمری و به‌طورکلی دیسک ستون مهره‌ها شود که نیازمند عمل فتق دیسک و دیسک گردن خواهد بود. اما اینکه دقیقاً چه می‌شود که دیسک دچار فتق و بیرون‌زدگی می‌گردد؟ خود یک پرسش بسیار مهم است.
به‌طورکلی با افزایش سن در افراد دیسک خاصیت انعطاف‌پذیری و الاستیستیه خود را از دست می‌دهد، همان‌طور که می‌دانید دیسک بین مهره‌ای شامل دو بخش مرکزی نوکلیوس پولپوزیس و یک بخش محیطی می‌باشد که به مقدار زیاد از آب و هیالورونیک اسید تشکیل شده است.
با افزایش سن مقادیر این آب کاهش می‌یابد و در نتیجه دیسک با کاهش انعطاف‌پذیری خود ممکن است دچار بیرون‌زدگی، ترک‌خوردگی و یا حتی پارگی گردد. در نتیجة این امر دیسک نمی‌تواند فشار وارده بر روی ستون مهره‌ها را تحمل کند و حرکات فرد کاهش می‌یابد. از طرف دیگر با فتق دیسک و فشار بر روی کانال نخاعی دردهای مزمن عصبی نیز ایجاد می‌گردد.
برخی از علائم در بیماری دیسک مورد انتظار می‌باشد که این علامت‌ها عبارت‌اند از:
-
درد شدید از ناحیه ناف به پایین و در نواحی پایین کمری که معمولاً چندین روز طول می‌کشد و این دردها سیر صعودی دارد.
-
کاهش حس و ضعف در پاها
-
دردهای منتشرشونده تا زیر زانو که عموماً به سمت مچ پا و گاه روی پا پخش می‌گردد.
-
دردهای موسوم به درد سیاتیک که عموماً از ناحیه باتک یا باسن شروع شده و سپس به سمت ساق پا و روی سطح پا منتشر می‌گردد.
-
احساس کرختی و گزگز شدن و ضعف بر روی ساق پا
-
بی‌اختیاری در مدفوع و یا ادرار که البته این علامت نشان‌دهنده پیشرفت شدید بیماری و در موارد نادری ایجاد می‌شود و از آن به‌عنوان بیماری سندروم کویدا ایکوینا یا سندرم زین اسبی یاد می‌شود که فرد در ناحیة مقعد خود زمانی که می‌نشیند دچار احساس کرختی می‌باشد.
بااین‌وجود برخی از مهم‌ترین علامت‌های ایجاد فتق دیسک که آن را نیازمند راه‌رفتن پس از جراحی دیسک می‌کند، عبارت‌اند از:
-
آسیب‌دیدگی کمر، گردن و یا هر گونه تروما
-
کشیدگی شدید در ناحیه کمر
-
انجام فعالیت‌هایی که منجر به فشار بالا بر روی ستون فقرات می‌گردد.
-
جنسیت مردانه
-
بلندکردن اجسام سنگین به روش نادرست
-
وزن بیش از حد و چاقی
-
مصرف مواد مخدر و دخانیات
در ادامه به طور مختصر در مورد هر یک از علل ریسک فاکتورهای ایجاد فتق دیسک صحبت خواهیم کرد.
-
ترومای کمر و یا گردن: به‌طورکلی هرگونه آسیب بر روی استخوان‌های ستون فقرات چه در روی گردن چه مهره‌های کمر می‌تواند منجر به آسیب استخوان و همچنین دیسک بین مهره گردد و در نتیجه فرد را نیازمند عمل دیسک کمرکند.
-
کشیدگی بیش از حد: این مورد نیز مانند آنچه در سوانح رانندگی رخ می‌دهد می‌تواند منجر به جابه‌جایی دیسک و فتق آن گردد. در چنین مواردی به طور معمول چنانچه فتق دیسک خفیف باشد، درمان دارویی و مراقبت‌های محافظه‌کارانه کفایت می‌کند؛ ولی در شرایطی که فتق دیسک شدید باشد، دیگر لازم است که عمل دیسک صورت پذیرد و با راه‌رفتن پس از جراحی دیسک حال بیمار بهبودی کامل یابد.
-
فعالیت‌های فشارآورنده بر ستون فقرات: فعالیت‌هایی که منجر به ایجاد فشارهای بسیار بالا بر روی ستون مهره‌ها می‌شود، مانند دویدن‌های طولانی‌مدت، رانندگی و هرگونه فعالیتی که فشار بالایی برای ستون مهره‌ها می‌آورد، می‌تواند منجر به کاهش مقادیر آب موجود در دیسک بین مهره‌ای شده و دیگر لازم است که عمل دیسک صورت پذیرد و با راه‌رفتن پس از جراحی دیسک حال بیمار بهبودی کامل یابد.
-
جنسیت مرد: به‌طورکلی بروز فتق دیسک در مردان بسیار شایع‌تر است که این علت می‌تواند انجام فعالیت‌های شدید و بلندکردن وزنه و همچنین فشار بر روی ستون مهره‌ها در آقایان باشد.
-
چاقی و اضافه‌وزن: ازدیاد وزن و به‌طورکلی چاقی و اضافه‌وزن مانند اعمال‌شدن یک وزن اضافه و بلندکردن وزنه عمل می‌کند و می‌تواند به ستون مهره‌ها به‌ویژه در ناحیه کمر فشار وارد کرده و منجر به فتق دیسک گردد و دیگر لازم است که عمل دیسک صورت پذیرد و با راه‌رفتن پس از عمل دیسک حال بیمار بهبودی کامل یابد.
تفاوت‌های راه رفتن بعد از عمل جراحی دیسک کمر و قبل از آن
اما تفاوت‌های راه رفتن بعد از عمل جراحی دیسک کمر و قبل از آن چه می‌باشد؟ حقیقت این است که باوجود آن که عمل جراحی دیسک منجر به بهبود شرایط بیمار، کاهش درد در ناحیه ستون مهره‌ها و درد منتشرشونده و بهبود فعالیت فیزیکی بیمار می‌گردد. بااین‌حال لازم است که پس از عمل جراحی دیسک مراقبت‌هایی برای جلوگیری از عود آن انجام شود.
ازاین‌جهت مقادیری از فعالیت‌های روزمره و همچنین راه‌رفتن بعد از عمل جراحی دیسک کمر کاهش می‌یابد. بااین‌وجود می‌توان گفت که راه‌رفتن بعد از عمل جراحی دیسک کمر به‌مراتب بهتر از قبل عمل می‌باشد. با درد کمتری همراه است و چنانچه مراقبت‌های بعد از عمل به‌درستی توسط بیمار صورت پذیرد بهبودی و افزایش فعالیت فیزیکی در بیرون به‌خوبی قبل خواهد بود؛ لذا تفاوت اصلی بین راه‌رفتن پس از عمل جراحی دیسک قبل از آن در انجام مراقبت‌های بعد از درمان می‌باشد.
آرزوی راه‌رفتن پس از عمل دیسک و انواع درمان رایج دیگر
زمانی که در مورد راه رفتن بعد از عمل دیسک کمر صحبت می‌شود برخی فکر می‌کنند که این تنها راه درمانی می‌باشد. بااین‌حال درمان فتق دیسک طیف وسیعی از روش‌های درمانی را شامل می‌شود. این روش‌های درمانی انواع متعدد و متنوعی دارند که در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.
-
استفاده از کمپرسورهای سردوگرم: به‌طورکلی استفاده از این کمپرسورها عمدتاً برای بهبود دردهای عضلانی مورداستفاده قرار می‌گیرد. بااین‌وجود این کمپرسورها می‌توانند برای بیرون‌زدگی دیسک نیز مفید باشد. کمپرس آب گرم علاوه بر اثر کاهش گرفتگی عضلات می‌تواند باعث افزایش خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به اعصاب محیطی گرفتار در فتق دیسک گردد. لذا از این طریق می‌تواند منجر به کاهش درد و ایجاد حالت آرامش در عضلات و همچنین ستون مهره‌ها گردد. از طرف دیگر کمپرس سرد می‌تواند التهابات ناشی از فتق دیسک را کاهش داده و کاهش نیاز به راه‌رفتن پس از جراحی دیسک منجر به بهبودی نسبی آن گردد.
-
کمربند طبی: کمربندهای طبی مانند گچ در شکستگی استخوان عمل می‌کنند و می‌توانند با ثابت‌کردن ستون مهره‌ها شرایط را برای بهبود التهاب ناشی از فتق دیسک مهره‌ای افزایش دهد که معمولاً در کنار مصرف داروهای شل‌کننده عضلات فیزیوتراپی می‌توانند نتایج بسیار قابل‌توجهی داشته باشند و فرد را از انجام هرگونه راه‌رفتن پس از عمل دیسک بی‌نیاز گردانند. نکته بسیار مهم در استفاده از کمربندهای طبی این می‌باشد که منظم آنها باز شوند تا از ایجاد خشکی در ناحیه ستون مورد جلوگیری کرد.
-
طب سوزنی:یکی از روش‌های قدیمی و مرسوم برای بهبود گرفتگی عضلات کمر، دردهای عصبی و همچنین ناراحتی‌های کمر و ستون مهره‌ها می‌باشد. در این روش با قراردادن سوزن و یا آغشته کردن آن به برخی از مواد و ترکیبات که منجر به کاهش التهاب می‌شوند، می‌توان تا حدودی التهاب دیسک بین مهره را بهبود بخشید. نکته مهم در طب سوزنی این است که توسط افراد متخصص صورت پذیرد تا از نیاز به انجام هرگونه عمل فتق دیسک، در فرد به دنبال آسیب احتمالی جلوگیری گردد. این روش امروزه نیز در بسیاری از کشور‌ها برای درمان بیماری ستون مهره‌ها و دیسک استفاده می‌شود.
-
استراحت و درمان‌های خانگی: مهم‌ترین درمان در دیسک کمر که قابل‌انجام در خانه و توسط فرد می‌باشد. استراحت‌کردن، پیاده‌روی منظم نهایت ده الی بیست دقیقه و همچنین استفاده از مسکن‌های تجویز شده توسط پزشک می‌باشد. این درمان به طور عمده می‌تواند موارد خفیف تا متوسط بسیاری از فتق دیسک‌های بین مهره‌ای را بهبود بخشد و از نیاز به انجام هرگونه راه‌رفتن بعد از عمل جراحی دیسک کمر جلوگیری نماید.
مراقبت‌هایی برای راه رفتن بعد از عمل دیسک کمر
زمانی که صحبت از راه‌رفتن پس از جراحی دیسک می‌گردد، عمده بهبودی بیمار بعد از جراحی دیسک و یا هر گونه درمان دیگر وابسته به انجام درست مراقبت‌های بعد از راه‌رفتن پس از جراحی دیسک می‌باشد. برخی از این مراقبت‌ها به طور مختصر عبارت‌اند از:
-
کنترل درد
-
کنترل ضعف و هرگونه تهوع بعد از عمل فتق دیسک
-
رعایت‌کردن اصول راه‌رفتن، خوابیدن و پوزیشن مناسب بعد از عمل فتق دیسک
-
انجام برخی فعالیت‌های ورزشی مناسب
-
مشاوره برای هرگونه فعالیت جنسی و جلوگیری فشار بر روی کمر
-
فعالیت ورزشی منظم
-
انجام ورزش‌های مناسب برای تحرک بافت عصبی
-
انجام ورزش‌های پایدارکننده ستون مهره‌ها
در ادامه به طور مختصر در مورد این مراقبت‌های بعد از راه‌رفتن پس از جراحی دیسک صحبت خواهیم کرد.
-
کنترل درد: مهم‌ترین اقدام برای بهبود فتق دیسک کمر، کنترل درد می‌باشد. برای کنترل درد به‌طورکلی از دو گروه دارویی ضدالتهابی به‌صورت استروئیدی و غیراستروئیدی و همچنین داروهای مهارکننده عصبی استفاده می‌گردد.
داروهای ضدالتهابی استروئیدی و غیراستروئیدی با کاهش التهاب منجر به بهبود فشار وارده بر روی کانال عصبی پس از راه‌رفتن پس از جراحی دیسک شده و روند بهبودی فرد را تسریع می‌بخشد و همچنین منجر به اضطراب و استرس بیمار که امری مهم در تسریع بهبودی آن می‌باشد می‌گردند. برخی از این داروها شامل: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل ناپروکسن، پیروکسیکام، ایبوپروفن و غیره می‌باشد.
از طرف دیگر در صورت نیاز از داروهای ضدالتهابی استروئیدی مثل انواع کورتیکواستروییدها مانند: دگزامتازون، پردنیزولون و غیره می‌توان استفاده کرد. همچنین عمدتاً توصیه می‌شود استفاده از این دارو تحت‌نظر پزشک صورت پذیرد و از انجام هرگونه تزریق داروهای کورتیکو استروئیدی به‌صورت خودسرانه پیشگیری شود.
دو داروی مهارکننده عصبی که این داروها بیشتر نقش شل‌کننده عضلانی و کاهش فشار عصبی وارد بر عصب کانال نخاعی رو دارند که شامل داروهای مهارکنندة گاما آمینوبوتریک اسید می‌باشد، مانند پرگابالین و گاباپنتین.
-
کنترل زخم بعد از جراحی و عمل فتق دیسک: بعد از راه‌رفتن پس از جراحی دیسک مانند هر عمل دیگری در محل عمل قرمزی در ترشح و التهاب مشاهده می‌گردد که می‌بایستی برای جلوگیری از عفونی‌شدن این زخم پانسمان مناسب برای آن صورت پذیرد
-
فعالیت جنسی: به‌طورکلی برای انجام فعالیت جنسی، باتوجه‌به فشار بالایی که بر روی کمر فرد وارد می‌گردد بسیار مهم است که به پزشک متخصص مراجعه شود تا از هرگونه خم‌شدن و فشارهای شدید بر روی کمر جلوگیری کرده و پوزیشن‌های مناسب برای رابطه جنسی در نظر گرفته شود.
توسعه برای فردی که مورد راه‌رفتن پس از جراحی دیسک قرار گرفته است، بعد از هفتة دوم مجاز می‌باشد و فرد حداقل تا پانزده روز اجازه هیچ فعالیت رانندگی ندارد. همچنین ممکن است افرادی که دچار اختلالات شدید عضلانی و ضعف عضلات پا هستند به زمان بیشتری برای انجام رانندگی نیاز داشته باشند.
سخن پایانی
در این مقاله در مورد امکان‌پذیری راه رفتن بعد از عمل دیسک کمر صحبت شد. گفتیم که دیسک کمر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های ستون مهره‌ها می‌باشد که می‌تواند افراد در سنین مختلف را بیمار کند. به طور معمول راه درمان برای دیسک استراحت و اقدامات درمانی محافظه‌کارانه می‌باشد. بااین‌حال چنانچه بیماری شدید گردد لازم است عمل جراحی فتق دیسک برای بیمار صورت پذیرد تا بهبودی کامل حاصل گردد.
باتوجه‌به اینکه در صورت تشخیص سریع بیماری اقدام درمانی بیمار می‌تواند با هزینه کمتر و شانس بهبودی بیشتر همراه باشد و شرایط راه رفتن بعد از عمل جراحی دیسک کمر را برای بیمار بهبود بخشد، لازم است در صورت درد در ناحیه کمر و شک به فتق دیسک کمر به پزشک متخصص برای تشخیص سریع و درمان مراجعه کنید.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو