نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
مهمترین علل, علایم, راه "درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان"
درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان چگونه است؟ تنگی کانال نخاعی در افراد سالمندان با علائم و نشانه‌های متنوعی بروز می‌کند که شناخت آنها برای تشخیص به موقع و درمان موثر بسیار اهمیت دارد. علائم این بیماری شامل درد در ناحیه کمر، گردن یا پاها، ضعف عضلانی، بی‌حسی و سوزش در اندام‌ها، و در برخی موارد، مشکلات تعادلی و اختلالات حرکتی است. از دلایل اصلی می‌توان به فرسایش دیسک‌های بین مهره‌ای، ضخیم شدن لیگامان‌ها و رشد اضافی استخوان‌ها اشاره کرد.
درمان تنگی کانال نخاعی در افراد مسن معمولاً نیازمند ترکیبی از روشهای غیرجراحی و جراحی است که به بهبود وضعیت بیمار و کاهش درد کمک می‌کنند.آگاهی از این علائم و مراجعه به بهترین دکتر برای عمل دیسک کمر برای تشخیص و درمان تنگی کانال می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشد. در ادامه به دکتر خوب برای تنگی کانال نخاع صحبت خواهیم کرد.
آنچه در این مقاله می خوانید:
آنچه باید قبل از درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان بدانیم: تنگی کانال نخاعی علل و علایم
پیش از آنکه درباره درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان صحبت کنیم, لازم است بدانیم تنگی در کانال نخاعی چیست و علل بروز آن شامل چه مواردی می‌باشد و علائم بروز این بیماری در فردی بیمار چه تظاهراتی خواهد داشت؟ تنگی در کانال که به انگلیسی Spinal Stenosis نامیده می‌شود زمانی رخ می‌دهد که یک یا تعدادی از سوراخ‌های استخوانی ستون مهره‌ها شروع به باریک شدن کند و در نتیجه فضای عبور اعصاب نخاعی و یا طناب نخاعی را کاهش دهند.
این فرآیند کاهش فضای اعصاب نخاعی که می‌تواند دریک کانال نخاعی و یا در فورامن‌ها و سوراخ‌هایی که اعصاب نخاعی از آن خارج می‌گردند, رخ دهد. با عنوان تنگی کانال نخاع و یا عنوان انگلیسی خود Spinal Stenosis شناخته می‌شود. علل متنوعی برای تنگی در کانال وجود دارد که این علل می‌توانند ناشی از بیماری‌ها و سایر عوامل اکتسابی و یا به صورت وراثتی و مادرزادی باشند.
حالا این نیز متناسب با میزان باریک شدن این فضا در ناحیه کانال نخاعی و سوراخ‌های اعصاب نخاعی می‌باشد. به طوری که هرچه تنگ شدگی فضا بیشتر باشد، آنگاه عصب نخاعی و یا خود طناب نخاعی بیشتر تحت فشار قرار گرفته و همین امر منجر به افزایش علائم آن به صورت کرختی, سوزن سوزن شدن و همچنین درد شدید و ضعف حرکتی می‌گردد.
حالا درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان چیست؟ همانطور که گفته شد تنگی در کانال که می‌تواند در حد فورامن‌ها و سوراخ‌های اعصاب نخاعی و یا به صورت تنگی در کانال همراه با فشار بر طناب نخاعی رخ دهد. با ایجاد فشار مضاعف بر روی اعصاب و طناب عصبی می‌تواند منجر به درد در ناحیه گردن و یا کمر گردد و همچنین بر فعالیت‌های روزانه فرد تاثیر منفی مشخصی بگذارد.
حقیقت این است که علائم تنگی در کانال عمدتا در مراحل بالا خود را نشان می‌دهند. عمده این بیماری در موارد خفیف تا متوسط بدون علامت می‌باشد و گهگاهی خود را با کرخت شدن سر انگشتان دست و پا نشان می‌دهد.
با این وجود, برخی از مهمترین علائمی که می‌تواند نشان‌دهنده بیماری تنگی در کانال در افراد باشد، عبارتند از:
-
احساس درد شدید در اندام تحتانی، شامل باسن یا باتک، ساق پا و کف پا که عمدتا با ایستادن شدت می‌گیرد.
-
درد ارجاعی، که به یک یا هر دو پا منتشر می‌گردد و به عنوان درد سیاتیک یاد می‌شود.
-
درد شدید در اندام تحتانی، که عمدتا با نشستن و دراز کشیدن و همچنین خم شدن به سمت جلو بهبود نسبی پیدا می‌کند.
-
ضعف شدید در ناحیه پاها و احساس کرختی و گز گز شدن و کمردردهای شدید روزانه که عمدتا با ایستادن روی پا و فعالیت تشدید می‌یابد.
-
افزایش موارد گرفتگی عضلات ساق پا در هنگام حرکت و راه رفتن، ضعف عضلات پا، کاهش حس در کف پا و ساق پا و گهگاهی بی حسی کامل.
نکته بسیار مهم در مورد علائمی که گفته شد این است که علایم و درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان در افراد مختلف متفاوت می‌باشد. لذا مهمترین کار در بروز هر یک از علائم مراجعه به پزشک متخصص برای دریافت مشورت و تشخیص قطعی بیماری و ارائه درمان می‌باشد.
پیشتر گفته شد تنگی در کانال علل متفاوتی نیز دارد که برخی از مهمترین علت‌های تنگی در کانال عبارتند از:
-
آسیب ستون فقرات
-
دژنراسیون و تخریب دیسک ستون مهره‌ها کمری و کانال نخاعی
-
افزایش ضخامت ربات‌های بین ستون مهره‌ها
در ادامه به توضیح برخی از این علل مهم و درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان خواهیم پرداخت.
-
تنگی در کانال به علت آرتروز: حقیقت این است که ستون مهره‌ها توسط غضروفی صاف به یکدیگر متصل شده است که به آن دیسک گفته می‌شود. زمانی که غضروف بین ستون مهره‌ها یا همان دیسک غروفی دچار تحلیل می‌گردد و سایش استخوان‌های ستون مهره بر یکدیگر افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند منجر به بروز تشکیل ترکیباتی مانند خار استخوانی شود. این ساختارها که به عنوان استیوفیت شناخته می‌شوند به طور کلی می‌تواند منجر به تنگ‌تر شدن کانال نخاعی و فشار بر روی طناب نخاعی و بعضا اعصاب نخاعی گردن است.
-
تخریب دیسک‌ها: به طور کلی با افزایش سن دیسک‌هاکه حاوی مقادیر بالای آب هستند, آب خود را از دست داده و آهسته آهسته صاف می‌شوند. از طرف دیگر سوراخ بین مهره‌ها که محل عبور اعصاب بین نقاط می‌باشد نیز باریک تر می‌گردد.در نتیجه بروز اتفاق دیسک خانم بیشتر ممکن است دچار بیرون زدگی و فتق گردند و برروی کانال نخاعی شامل عصب و طناب نخاعی فشار وارد کنند و همچنین اعصاب نخاعی که از سوراخ های بین مهره ای عبور می‌کنند را مورد فشار قرار دهد. در چنین مواردی به طور معمول چنانچه بیماری شدت یابد حاضر است که عمل جراحی برداشتن دیسک یا بتواند جاگذاری پروتز های دیسک صورت پذیرد.
روشهای تشخیصی قبل از درمان تنگی در کانال نخاعی در افراد سالمندان
زمانی که صحبت از روشهای تشخیص قبل از درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان می‌شود, مهمترین روش تشخیصی استفاده از تکنیک‌های تصویربرداری می‌باشد. حقیقت این است که مؤلفه‌ی اصلی کمک کننده برای تشخیص تنگی در کانال کمر و گردن علائم بیماری می‌باشد که پیشتر اشاره شد. با این وجود استفاده از روشهای تصویربرداری مانند سی تی اسکن و همچنین ام آر آی، می‌تواند در تشخیص تنگی در کانال کمر و گردن بسیار کمک کننده باشد.
معمولا این روش‌ها تشخیصی پس از مشاهده علائم تنگی در کانال کمر و یا گردن، توسط پزشک برای قطعی شدن تشخیص و اطمینان حاصل کردن از درستی تشخیص برای بیمار تجویز می‌گردد. روش های تصویر برداری با خطای بسیار اندک پزشک را از وجود تنگی در کانال کمر یا گردن و یا عدم وجود آن مطمئن می‌سازد.
به همین جهت این روشهای تشخیصی همیشه به عنوان بهترین روشهای شناسایی بیماری ستون مهره‌ها توسط پزشکان مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این وجود گاهی موارد چنان تشخیص مسجل می‌باشد که این روشهای تشخیصی برای تشخیص بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
استفاده از سونوگرافی برای تشخیص تنگی در کانال جایگاهی ندارد. همچنین بسیاری از آزمایشات مانند آزمایشات خون و ادرار، در بیماری تنگی در کانال تغییر خاصی نمی‌کند، به همین جهت آزمایشگاه است و سونوگرافی روشهای تشخیصی مناسبی برای شناسایی تنگی در کانال کمر و گردن نمی‌باشد.
روشهای مختلف درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان
به طور کلی روشهای درمانی مورد استفاده در سالمندانی که دچار تنگی کانال نخاع هستن تفاوت چندانی با روشهای درمانی که در افراد جوان صورت می‌پذیرد ندارد، با این حال با توجه به آن که فرصت و ظرفیت بهبودی در افراد مسن کمتر می‌باشد، استراحت کردن و یا استفاده از برخی روشهای درمانی می‌تواند اثری که در افراد جوان دارد نداشته باشد، به همین جهت به طور کلی استفاده از درمان های دارویی و در صورت عدم بهبودی در موارد شدید تنگی کانال نخاع، روش جراحی برای افراد مسن توصیه می‌گردد.
زمانی که سخن از درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان می‌شود ، طیف وسیعی از درمان‌ها برای بهبود بیماری تنگی در کانال مطرح می‌باشد. این روشهای درمانی در مراحل مختلف به شکل متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند و از این جهت هرکدام نیز روش درمانی، خاص خود را دارد. برای همین هم لازم است که در صورت شک به تنگی کانال نخاع به پزشک متخصص مراجعه نموده تا ضمن تشخیص علت بیماری، بهترین درمان را برای فرد انتخاب کند.
برخی از مهمترین روشهای درمان تنگی مجرای نخاعی عبارتند از:
-
تغییر لایف استایل
-
ورزش درمانی و پیاده روی
-
مصرف داروهای شیمیایی
-
افزایش استراحت
-
فیزیوتراپی
-
طب سوزنی و ماساژ
-
استفاده از ترکیبات داروهای گیاهی و طب سنتی
-
جراحی
در ادامه در مورد هر یک از روشهای درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان صحبت خواهیم کرد.
کاهش فشار وارده برکانال نخاعی با استفاده از تغییر حالت فیزیکی:
حقیقت این است که کلیه بیمارانی که مبتلا به تنگی در مجرای قسمت نخاع می‌باشند پس از مدتی متوجه این حقیقت می‌شوند که زمانی که ایستاده‌اند و یا در حال راه رفتن هستند چنانچه به جلو خم شوند از میزان درد ناشی از تنگی مجرای نخاعی آنها در ناحیه کمر و یا گردن کاسته می‌گردد.
همچنین متوجه شده‌اند که در هنگام خوابیدن با بالا آوردن زانو‌های خودشان به سمت قفسه سینه خیلی قفسه سینه.نقطه نقطه رفتن پوزیشنی مانند بچه تازه متولد شدی که خوابیده است، از میزان درد آنها در حالت استراحت و خوابیده کاسته می‌گردد.
حقیقت این است که در چنین شرایطی ستون مهره‌ها در یک راستا قرار می‌گیرد و درنتیجه تنگی ناشی از همراستا نبودن ستون مهره‌ها کاهش می‌یابد و درد بهبود پیدا می‌کند. استفاده از این روش برای موارد خفیف تا متوسط می‌تواند از افزایش التهاب جلوگیری کند و تا حدی از درد ناشی از تنگی در مجرای قسمت نخاع بیمار بکاهد.
تزریق مستقیم:
تزریق مستقیم به کانال نخاعی که به عنوان تزریق اپیدورال شناخته می‌شود شامل تزریق یک داروی ضد التهابی قوی مانند داروهای ضدالتهابی استروئیدی شامل کورتیکواستروییدها به داخل کانال نخاعی می‌باشد که می‌تواند به صورت، حاد و لحظه‌ای از میزان التهاب و تورم طناب نخاعی بکاهد.
این روش یک روش نسبتا تهاجمی و خطرناک می‌باشد و می‌بایست حتما با صلاح دید پزشک و توسط پزشک متخصص صورت پذیرد تا امکان آسیب عصبی ناشی از آن به کمترین مقدار ممکن برسد. به طور معمول این روش در افرادی که مبتلا به تنگی مجرای نخاعی درجات شدید می‌باشند و بعد از درمان‌های مختلف داروهای شیمیایی و حرکات اصلاحی بهبود پیدا نکرده اند مورد استفاده قرار می‌گیرد.
فیزیوتراپی و حرکات کششی:
یکی از درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان, استفاده از فیزیوتراپی می‌باشد این روش درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان مجموعه ای از حرکات نرمشی و حرکات اصلاحی در کنار استفاده از کمپرسورهای آب گرم آب سرد و سایر تحریکات الکتریکی را شامل می‌گردد. فیزیوتراپی به طور کلی برای درجات مختلف تنگی در مجرای قسمت نخاع از درجه خفیف تا درجه شدید توصیه می‌شود و می‌تواند بهبودی پس از عمل جراحی را نیز سرعت بخشد.
به همین جهت بسیار کاربردی و مفید می‌باشد. نکته بسیار مهم در انجام حرکات اصلاحی در فیزیوتراپی این است که این حرکات می‌بایست توسط پزشک متخصص متناسب با فرد درنظر گرفته شوند و به طور پیوسته و روزانه توسط فرد مبتلا انجام پذیرند تا با گذشت زمان از میزان تنگی مجرای نخاعی و التهاب طناب نخاعی و اعصاب محیطی مرتبط کاسته شده و درد و علایم تنگی در بیمار مبتلا بهبود نسبی یابد.
نکته بسیار مهم این است که در فیزیوتراپی از انجام هرگونه عمل درمانی و کششی ناگهانی و شدید خودداری می‌شود. همچنین انجام کلیه فعالیت های فیزیکی شدید بایستی زیر نظر پزشک متخصص طب فیزیک صورت پذیرد تا از تشدید تنگی کانال نخاع جلوگیری کرد. انجام تمرین‌های هوازی و ایروبیک مانند دوچرخه‌سواری نیز می‌تواند در بهبود تنگی در مجرای قسمت نخاع کارکرد داشته باشند و یکی از روشهای درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان به حساب می‌آید که می‌بایست متناسب با صلاح دید پزشک برای بیمار تجویز گردد.
استفاده از کمربند طبی:
کمربند طبی بیش از آنکه نقشی در درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان داشته باشد می‌تواند از بدتر شدن تنگی در مجرای قسمت نخاع جلوگیری کند. از این جهت استفاده از آن نیازمند آن است که پزشک متخصص برای بیماران تجویز کند. کمربند طبی می‌بایست به صورت پیوسته برای فرد مورد استفاده قرار گیرد و دوره‌هایی در طول روز این کمربند باز گردد تا از کاهش حرکت و انعطاف پذیری رباط‌های بین ستون مهره‌ها جلوگیری گردد. به طور کلی استفاده درست و منطقی از کمربند طبی می‌تواند سرعت بهبودی را تسریع بخشد و میزان التهاب ایجاد شده در طناب نخاعی ناشی از تنگی مجرای نخاعی را به شدت بهبود دهد.
ترکیبات گیاهی و سنتی:
همان طور که گفته شد یکی از روشهای درمانی مناسب استفاده از ترکیبات گیاهی و طب سنتی می‌باشد. ترکیبات گیاهی و طب سنتی از گذشته برای بهبود دردهای عضلانی و دردهای عصبی مورد استفاده قرار گرفتند. امروز نیز علی رغم توسعه دانش پزشکی, بسیاری از بیماران مبتلا به تنگی در مجرای قسمت نخاع تمایل دارند تا از داروهای گیاهی و طب سنتی برای بهبود تنگی مجرای نخاعی خود استفاده کنند.
اما نکته بسیار مهم این است که این درمان گیاهی به طور کلی به عنوان یک طب مکمل در کنار داروها و روشهای درمانی طب نوین کارکرد دارد و خود به تنهایی قادر به بهبود درد و علائم ناشی از تنگی کانال نخاع نمی‌باشد. از این جهت بسیار مهم است که بیمار انتظار ویژه‌ای از روشهای درمانی گیاهی و طب سنتی نداشته باشد و از آنها صرفا به عنوان یک مکمل و کمک کننده به روشهای درمانی اصلی استفاده کند. در چنین شرایطی درمان‌های گیاهی می‌تواند در درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان بسیار مفید و کارگشا باشد.
نتایج و عوارض بعد از درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان
زمانی که صحبت از عوارض قبل و بعد ازدرمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان می‌شود, حقیقت این است که بر اساس محل درگیری، عوارض تنگی مجرای نخاعی می‌تواند متفاوت باشد. نکته جالب دیگر این است که بسیاری از بیماران تنگی در مجرای قسمت نخاع در گردن و کمر را همراه با یکدیگر تجربه می‌کنند لذا عوارض ناشی از تغییر کانال نخاعی گردنی و کمری هر دوی آنها در این افراد بروز پیدا می‌کند.
به طور معمول عوارض تنگی مجرای نخاعی در افرادی بروز پیدا می‌کند که به مدت طولانی به علائم ناشی از درد کمر و تنگی مجرای نخاعی بی تفاوت بوده و اقدامی برای درمان آن نکرده اند. عمده این عوارض به صورت تشدید علائم ناشی از تنگی در مجرای قسمت نخاع می‌باشد. با این حال دوعارضه آن فلج نسبی دست در تنگی مجرای نخاعی گردنی و فلج ناحیه پا، اندام تحتانی و بی اختیاری ادراری و مدفوعی در تنگی مجرای نخاعی کمری می‌باشد.
در صورت بروز هر کدام از موارد زیر جراحی تنگی در مجرای قسمت نخاع برای فرد یک مورد اورژانسی می‌باشد که می‌بایست در سریع‌ترین زمان ممکن صورت پذیرد چرا که در صورت بی‌توجهی و عدم درمان با آسیب دائمی نخاع و به احتمال زیاد فلج کامل فرد از ناحیه گردن و یا کمر به پایین همراه خواهد بود.
از این جهت بسیار مهم است که علائم تنگی مجرای نخاعی شناخته شود تا از بروز عوارض تنگی کانال نخاع جلوگیری کرد. همانطور که گفته شد در صورت شناسایی تنگی مجرای نخاعی و درمان به موقع آن، این بیماری به راحتی درمان‌پذیر خواهد بود, در حالی که زمانی که عوارض آن مانند بی‌اختیاری ادرار و بی حسی و اختلال در حرکت در دست و پا رخ دهد معمولا شانس بهبودی فرد به مقدار بسیار بالایی کاهش پیدا کند.
همانطور که پیشتر گفته شد یکی از روشهای درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان ، جراحی می‌باشد. با این وجود جراحی تنها برای ۵ تا ۶ درصد افراد مبتلا به تنگی کانال نخاع صورت می‌پذیرد. چرا که روش جراحی یک روش بسیار تهاجمی می‌باشد و علی‌رغم آن که توسط پزشکان متخصص و متبحر صورت می‌پذیرد می‌تواند عوارض متعددی بعد از جراحی تنگی کانال نخاعی رخ دهد.
برخی از مهمترین این عوارض بعد از عمل جراحی به عنوان درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان عبارتند از:
-
خونریزی
-
عدم ادغام شدن مهره‌ها
-
عفونت
-
ترومبوز وریدی عمقی
-
شکستگی پیچ و مهره
-
رد پیوند
-
سندرم گذرا
-
درد مداوم
سخن پایانی
در این مقاله در مورد درمان تنگی کانال نخاعی در سالمندان توضیح داده شد. گفتیم تنگی کانال نخاعی یکی از بیماری‌های شایع می‌باشد که طیف وسیعی از عوارض را در برمی‌گیرد. شیوع بالا و عوارض مختلف آن باعث می‌شود که این بیماری یک بیماری بسیار مهم باشد.
درمان استنوز مجرای نخاعی در افراد سالمندان نیازمند رویکردی جامع و چندجانبه است که شامل تشخیص دقیق، استفاده از روشهای غیرجراحی و جراحی مناسب، و رعایت نکات مراقبتی پس از درمان می‌باشد. با توجه به تغییرات فیزیولوژیکی در سنین بالا، اهمیت پیگیری منظم پزشکی و استفاده از روشهای فیزیوتراپی و توانبخشی بیش از پیش مشهود است.
علائم این عارضه شامل کمردرد یا گردن درد و بی حسی، سوزن سوزن شدن و ضعف در بازوها و پاها است. درمان‌ها نیز شامل درمان‌های خودمراقبتی، فیزیوتراپی، داروها، تزریق‌ها و جراحی خواهد بود. در نهایت انتخاب نوع درمان به علت بروز تنگی و محل آن بستگی دارد.
اگر به دنبال پزشک یا کلینیک معتبر برای درمان این بیماری هستید توصیه می‌کنیم با مشاوران ما تماس بگیرید و نوبت خود را همین حالا رزرو کنید. پزشکان ما در اولین نوبت، مشکل شما را تشخیص داده و درمان مناسب را برای شما عزیزان تجویز می‌کنند.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو