نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

مهمترین روشهای "جراحی تنگی کانال نخاعی"+ نتایج و عوارض بعد 

آنچه باید قبل از جراحی تنگی کانال نخاعی بدانیم: تنگی در کانال علل و علایم

• احساس درد شدید در اندام تحتانی، شامل باسن یا باتک، ساق پا و کف پا که عمدتا با ایستادن شدت می‌گیرد.
• درد ارجاعی، که به یک یا هر دو پا منتشر می‌گردد و به عنوان درد سیاتیک یاد می‌شود. 
• درد شدید در اندام تحتانی، که عمدتا با نشستن و دراز کشیدن و همچنین خم شدن به سمت جلو بهبود نسبی پیدا می‌کند. 
• ضعف شدید در ناحیه پاها و احساس کرختی و گز گز شدن و کمردردهای شدید روزانه که عمدتا با ایستادن روی پا و فعالیت تشدید می‌یابد. 
• افزایش موارد گرفتگی عضلات ساق پا در هنگام حرکت و راه رفتن، ضعف عضلات پا، کاهش حس در کف پا و ساق پا و گهگاهی بی حسی کامل.
• از دست دادن عملکرد عصبی در نواحی برخی خاص 
• بی حسی در ناحیه مغز که عموما نادر بوده و به طور معمول رخ نمی‌دهد. 

• آسیب ستون فقرات  
• دژنراسیون و تخریب دیسک ستون مهره‌ها کمری و کانال نخاعی 
• افزایش ضخامت ربات‌های بین ستون مهره‌ها

• تنگی مجرای نخاعی به علت آرتروز: حقیقت این است که ستون مهره‌ها توسط غضروفی صاف به یکدیگر متصل شده است که به آن دیسک گفته می‌شود. زمانی که غضروف بین ستون مهره‌ها یا همان دیسک غروفی دچار تحلیل می‌گردد و سایش استخوان‌های ستون مهره بر یکدیگر افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند منجر به بروز تشکیل ترکیباتی مانند خار استخوانی شود. 

این ساختارها که به عنوان استیوفیت شناخته می‌شوند به طور کلی می‌تواند منجر به تنگ‌تر شدن کانال نخاعی و فشار بر روی طناب نخاعی و بعضا اعصاب نخاعی گردن است.  این علایم در صورت تشدید منجر به جراحی برای استنوز کانال در نخاع می‌گردد.

• تخریب دیسک‌ها: به طور کلی با افزایش سن دیسک‌هاکه حاوی مقادیر بالای آب هستند, آب خود را از دست داده و آهسته آهسته صاف می‌شوند. از طرف دیگر سوراخ بین مهره‌ها که محل عبور اعصاب بین نقاط می‌باشد نیز باریک تر می‌گردد.

در نتیجه بروز اتفاق دیسک خانم  بیشتر ممکن است دچار بیرون زدگی و فتق گردند و برروی کانال نخاعی شامل عصب و طناب نخاعی فشار وارد کنند و همچنین اعصاب نخاعی که از سوراخ های بین مهره ای عبور می‌کنند را مورد فشار قرار دهد. در چنین مواردی به طور معمول چنانچه بیماری شدت یابد لازم  است که جراحی برای استنوز مجرای نخاعی با جاگذاری پروتز های دیسک صورت پذیرد. 

• استنوز کانال نخاع به علت افزایش ضخامت رباط‌های کننده و خالی: حقیقت این است که ستون مهره‌ها دارای رباط‌ها می‌باشد که آنها را در برگرفته اند. این ربات ها در طول زمان ضخیم‌تر می‌گردند و بافت‌شان و الاستیسیته  یا به عبارت دیگر انعطاف‌پذیری‌شان را از دست داده و سخت تر مانند استخوان می‌شود. 

روشهای تشخیصی قبل از جراحی تنگی کانال نخاعی

روشهای جراحی تنگی کانال نخاعی

جراحی تنگی کانال نخاعی: 

• جراحی لامینوتومی
• جراحی دیسککتومی
• جراحی دیسک مصنوعی
• جراحی آندوسکوپی دیسک

• جراحی لامینوتومی: در این روش جراحی تنگی کانال نخاعی، سوراخی در ناحیه استخوانی ستون مهره‌های کمری که به آن لامینا گفته می‌شود ایجاد می‌شود و جراح با استفاده از این سوراخ فشار وارد شده بر روی نخاع و اعصاب را کاهش می‌دهد. در این روش نیازی به جای‌گذاری هیچ فلزی از جمله پلاتین نیست و صرفا لازم است یک سوراخ و یا یک برش بر روی استخوان لامینای ستون مهره‌ها صورت گیرد تا فشار عصبی ناشی از فتق دیسک مهره‌ی کمری بر روی اعصاب به شدت کاهش پیدا کند. 

این روش جراحی اعصاب .و ستون مهره‌ها چنانچه با یک سوراخ یا صرفا برش بخشی از لامینای استخوا ستن مهره کمر همراه باشد با عنوان لامینوتومی و اگر که بخش استخوان لامینای ستونم مهره‌ی کمری را به طور کامل جدا کنند لامینکتومی گفته می‌شود.

• جراحی دیسککتومی: همانطور که از اسم این جراحی پیدا می‌باشد. در این روش جراحی دیسک کمر بدون پلاتین تنها،کافی است پزشک بخشی از دیسک مهره‌های کمری یا کل آن را که برروی ستون عصبی فشار ایجاد می‌کند، بردارد در این صورت فشار از روی ستون مهره‌ها و کانال عصبی برداشته شده و درد بیمار بهبود پیدا می‌کند. 

این روش مقادیری تهاجمی می‌باشد. چرا که ممکن است به بافت عصبی نیز آسیب وارد شود. امروزه این جراحی دیسککتومی به صورت مینیاتوری است که با وسایل بسیار ظریف و برش های بسیار کوچک انجام می‌پذیرد که می‌توانند شانس بهبود بیماری و عوارض را به شدت کاهش دهد. 

• جراحی آندوسکوپی دیسک کمر: در این روش جراحی دیسک کمر بدون پلاتین، عوارضی مانند عفونت و خونریزی های شدید درون شدت کاهش یافته است. در این روش با استفاده از یک وسیله‌ی دوربین مانند، به نام آندوسکوپ، دیسک مهره‌ی کمر به صورت نسبی یا کامل برداشته می‌شود تا فشار بر روی اعصاب نخاعی کاهش یابد. 

همانطور که گفته شد این روش یکی از جدیدترین روش‌های جراحی می‌باشد که معمولا در کشورهای پیشرفته صورت می‌پذیرد و در عوض مدت زمان نقاهت آن به شدت کاهش می‌یابد و عوارض خونریزی، عفونت و بسیاری عوارض دیگر در آن بسیار کمتر است.

• جراحی دیسک مصنوعی: آنچه عمدتا به عنوان جراحی دیسک کمر با پلاتین شناخته می‌شود همین روش جراحی می‌باشد. گرچه این روش جراحی برای استنوز کانال در نخاع می‌تواند به صورت جراحی دیسک کمر بدون پلاتینی صورت پذیرد. در این روش جراحی لازم است بیمار تحت بیهوشی قرار گیرد. این روش برای مواردی مانند: زمانی که مشکل فقط در یکی از دیسک‌های ناحیه کمری می‌باشد، مناسب است و بطور کلی چنانچه بیش از یک دیسک مهره دچار گرفتاری شده باشد یا بیماری زمینه‌ای مانند آرتریت و پوکی استخوان در فرد وجود داشته باشد. 

• روش جراحی فورامینوتومی
• فیکسوتومی داخلی
• روش همجوشی میانی کمری قدامی
• روش هم‌جوشی میان کمری خلفی
• همجوشی میان کمری جانبی
• همجوشی ابزاری

• روش جراحی فورامینوتومی: در این روش جراحی برای تنگی مجرای نخاع با جراحی با استفاده از وسایل خاص جراحی، مسیر استخوانی خروج اعصاب از طناب نخاعی از میان سوراخ بین مهره‌ای و فورامین بزرگ‌تر شده و گشاد می‌گردد. این عمل جراحی عمدتا در کنار لامینوکتومی و یا لامینوتومی انجام می‌شود تا فضای مورد نیاز برای بهبود استنوز کانال نخاع میسر شود. 
• فیکسوتومی داخلی: یکی از روش‌های جراحی برای تنگی مجرای نخاعی به ویژه در بیماران مبتلا به آرتروز می‌باشد که در این روش بخشی از مفصل استخوانی که رشد زیادی کرده است و استیوفیت یا خاراستخوانی ایجاد کرده است، از درون ستون مهره‌ها جدا و از کانال نخاعی خارج می‌شود. 
• روش همجوشی میانی کمری قدامی: در این روش مشابه روش لامینوکتومی با جای‌گذاری دیسک مهره‌ای یا پروتز، می‌باشد. استخوانی که منجر به آسیب و تنگی در کانال شده است از درون ستون مهره‌ها خارج می‌شود و یک ساختار مصنوعی از جنس استخوان بد خود فرد، فلز و یا سایر ترکیبات دیگر به جای آن قرار داده می‌شود. 

این ساختار در ادامه به استخوان ستون مهرها فیکس می‌گردد تا فرایند همجوشی با مهره‌های مجاور را ایجاد نماید. به علت آن که محل ورود در این جراحی از ناحیه‌ی شکم می‌باشد. به این روش جراحی برای استنوز کانال در نخاع همجوشی میان کمری از نوع قدامی گفته می‌شود.

• روش هم‌جوشی میان کمری خلفی: این همجوشی مانند همجوشی قبلی می‌باشد که در آن با حذف دیسک و یا استخوان که منجر به ایجاد تنگی در کانال شده است و جایگزینی آن با یک ساختار مصنوعی یا طبیعی مانند استخوان یا ساختار فلز مانند پلاتین فرایند همجوشی استخوانی صورت می‌گیرد. با این تفاوت که در این روش محل ورود ما نه از شکم بلکه از ناحیه کمر می‌باشد. 
• همجوشی میان کمری جانبی: این روش همجوشی مانند روش جراحی همجوشی میان کمری خلفی می‌باشد و تفاوت خاصی با آن ندارد. در این روش نیز از ناحیه کمر وارد شده دیسک تخریب شده و یا استخوان تخریب شده خارج می‌گردد و به جای آن یک استخوان مصنوعی یک فلز یا پروتز دیگر قرار می‌گیرد و عمل هم روی آن انجام می‌شود با این تفاوت که این روش برخلاف روش میانه کمری خلفی دو طرفه نمی‌باشد و تنها در یک سمت ستون مهره‌ها صورت می‌پذیرد.
• همجوشی ابزاری: این روش همجوشی مانند سایر روش‌های جراحی قبلی می‌باشد با این تفاوت که با استفاده از وسایل ویژه جراحی مانند قلاب, پیچ و غیره، پایداری ساختار همجوشی افزایش پیدا می‌کند. همانطور که مطالعه شد و توضیح داده شد, روش‌های متنوعی برای جراحی تنگی نخاعی وجود دارد که برای هر فرد کاربرد خاص خود را دارند. از این جهت مراجعه به پزشک متخصص جهت تشخیص بیماری تنگی در کانال و اتخاذ بهترین روش درمانی امری ضروری و لازم است.

نتایج و عوارض بعد از جراحی تنگی کانال نخاعی

• خونریزی
• عدم ادغام شدن مهره‌ها
• عفونت
• ترومبوز وریدی عمقی
• شکستگی پیچ و مهره
• رد پیوند
• سندرم گذرا
• درد مداوم

• عدم ادغام شدن مهره‌ها: حقیقت این است که بعد از عمل استنوز کانال نخاع ممکن است مهره‌ها با یکدیگر ادغام نشوند و بهبود به آن صورت که انتظارش می‌رود صورت نپذیرد. به طور کلی عدم جوش خوردن مهره‌ها در افرادی که دچار پوکی استخوان و چاقی و اضافه وزن هستند شایع می‌باشد. همچنین سیگار کشیدن می‌تواند از بهبودی و هم جوشی مهره‌ها جلوگیری کند. 

به همین دلیل تجربه نشان داده است که عمل جراحی برای تنگی مجرای نخاعی در افرادی که وزن کمی دارند و دچار بیماری پوکی استخوان نیستند و از مواد مخدر و سیگار استفاده نمی‌کنند نسبت به افرادی که اضافه وزن دارند و یا دچار پوکی استخوان می‌باشند و از زمان جوانی سیگار می‌کشیده‌اند، بسیار بیشتر می‌باشد.

• ترومبوز وریدی عمقی: یکی از بیماری‌های خطرناک و کشنده می‌باشد که در کلیه افرادی که تحت اعمال جراحی سنگین قرار می‌گیرند، شانس بروز دارد. در این بیماری، لخته های خونی در رگ‌های اندام تحتانی تشکیل می‌شود که می‌تواند به سمت عروق ریه و قلب حرکت کند و منجر به ایست قلبی گردد. 

به همین جهت است که ترخیص هرچه زودتر بیمار و توصیه به حرکت کردن بعد از کلی اعمال جراحی سنگین منجمله عمل جراحی برای تنگی مجرای نخاع می‌تواند از شانس بروز ترومبوز وریدی عمقی جلوگیری کند. همچنین استفاده از داروهای ضد انعقادی بعد از عمل جراحی طبق نظر پزشک متخصص باید صورت پذیرد. 

• شکستگی پیچ و مهره: حتما شنیدید که برخی افرادی که تحت عمل جراحی برای استنوز کانال در نخاع قرار گرفته‌اند پس از گذشت مدت اندکی مجدد برای تعمیر یا تعویض مهره تحت عمل جراحی دیگری قرار می‌گیرند. گاهی پیچ و مهره‌هایی که برای تثبیت ستون مهره‌ها و فقرات مورد استفاده قرار می‌گردد. به علت وزن بیش از حد بیمار و دلایل متنوع دیگر دچار شکستگی می‌شود. در چنین مواردی برای بهبودی کامل لازم است که عمل جراحی دومی صورت پذیرد. 
• رد پیوند: جزو عوارض بسیار نادر می‌باشد چرا که به طورعمده پیوند از استخوان خود فرد صورت می‌پذیرد. با این وجود چیزی حدود یک تا سه درصد افرادی که تحت عمل جراحی برای تنگی مجرای نخاعی به روش پیوند استخوان قرار می‌گیرند. استخوان پیوند را پس زده در چنین مواردی که شانس بروز رد پیوند، احتمال می‌رود لازم است.که فیوژن مهره‌ها با استفاده از وسایل افزایش دهنده استحکام مانند پیچ و مهره صورت پذیرد تا شانس بروز رد پیوند کاهش می‌دهد. 
• سندرم گذرا: گاهی پس از فیوژن مهره‌ها, مهره‌های بالا و پایین نقطه مد نظر درد بیشتری را حس می کنند چرا که تحت فیوژن بیشتری قرار می‌گیرند. در چنین مواردی لازم است به پزشک متخصص مراجعه شود تا نیاز به جراحی مجدد یا هر گونه اقدام درمانی مدنظر قرار گیرد. 
• درد مداوم: به طور کلی ممکن است برخی افرادی که تحت عمل جراحی برای تنگی مجرای نخاع قرار می‌گیرند پس از عمل جراحی احساس درد مداوم در ناحیه ستون مهره‌های خود داشته باشند که می‌تواند به سایر نقاط بدن انتشار یابد. این درد به طور عمده ناشی از عارضه استنوز کانال نخاع و دیسک می‌باشد که دچار فتق گردیده است. در چنین مواردی باید به پزشک متخصص مراجعه شود تا اقدام درمانی لازم برای بیمارصورت پذیرد.

سخن پایانی

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو