نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

عمل تنگی نخاع و دیسک کمر: راه‌حل جلوگیری از فلج شدن

در چه صورت باید جراحی تنگی نخاع و دیسک کمر صورت گیرد؟

روش‌های جراحی تنگی نخاع و دیسک کمر

• جراحی لامینوتومی دیسک کمر: در این روش جراحی سوراخی در قوس مهره ایجاد می‌شود تا جراح فشار را روی ریشه عصبی کاهش دهد. برای انجام این عمل نیازمند استفاده از یک برش کوچک یا استفاده از میکروسکوپ هستیم.
• جراحی دیسککتومی: رایج‌ترین شیوه جراحی تنگی نخاع و دیسک کمر دیسککتومی نام دارد. این شیوه زمانی‌که دیسک روی ریشه عصبی فشار وارد نماید مورد استفاده قرار می‌گیرد و درآن بخشی از دیسک برداشته می‌شود. دربرخی موارد احتمال دارد بنا به تشخیص پزشک تمام دیسک برداشته شود. برای انجام این عمل یک برش کوچکی در کمر شده و ابزار جراحی از طریق این برش ریز به ستون فقرات خواهدرسید. 
• جراحی دیسک مصنوعی: این روش جراحی باید با بیهوشی صورت گیرد و درصورتی که مشکل تنها در یک دیسک و در قسمت پایینی کمر باشد، این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد. درصورت وجود مشکل در بیش از یک دیسک یا وجود بیماری زمینه‌ای مانند آرتریت یا پوکی‌استخوان استفاده از این روش توصیه نمی‌شود. این عمل جراحی با برشی در شکم انجام شده و درآن دیسک مصنوعی جایگزین دیسک طبیعی می‌شود.  درصورتی که مشکل فقط در یک دیسک و در قسمت پایینی کمر باشد، استفاده از این روش درمانی توصیه می‌شود.
• جراحی آندوسکوپی دیسک کمر: جراحی آندوسکوپی نیز یکی از روش‌های کم تهاجمی است که احتمال بروز عوارضی مانند خونریزی و عفونت در آن بسیار پایین است. این شیوه نیز با برش کوچکی انجام می‌شود تا پزشک آندوسکوپ را وارد کند و به کمک آن فتق دیسک را مشاهده و دیسک آسیب‌دیده را خارج نماید. 

درصورتی که بعد از گذشت ۶ هفته از درمان بدون جراحی درد دیسک کمر بیمار بهبود نیابد یا تشدید شود، باید به پزشک مراجعه شود و درصورت نیاز انجام عمل جراحی صورت می‌گیرد.

مزایای جراحی تنگی کانال نخاعی و دیسک کمر

جراحی تنگی کانال نخاعی می‌تواند به کاهش فشار روی نخاع کمک کند و تراز ستون فقرات را برقرا کند. معمولا این نوع جراحی با نتایج مطلوب برای اکثر بیماران همراه است. با این حال، لازم است از فعالیت‌های جسمانی شدید و سبک زندگی کم‌تحرک جلوگیری شود. بنابراین، رعایت توصیه‌های پزشک معالج در کنار ایجاد تغییرات حائزاهمیت در سبک زندگی می‌تواند نتایج ایده‌آلی در بهبود بیمار پس از عمل جراحی داشته باشد.

عوارض جراحی تنگی کانال نخاعی و دیسک کمر

• مشکلات ناشی از بیهوشی
• عفونت عمیق در زخم جراحی
• عفونت پوستی
• آسیب عصبی، از جمله ضعف، بی حسی یا فلجی که بسته به مهارت پزشک دارد.
• پارگی در بافت فیبری که طناب نخاعی و عصب نزدیک نخاع را می‌پوشاند. این پارگی‌ها نیاز به جراحی دارند.
• مشکل در دفع ادرار یا از دست دادن کنترل مثانه یا روده
• ایجاد تنگی ستون فقرات در قسمت دیگری از آن

مراقبت‌های بعد از جراح تنگی نخاع و دیسک کمر

• پیگیری بعد از عمل: بلافاصله بعد از جراحی تنگی نخاع و دیسک کمر، پزشک نوبت ویزیت بعدی را برای بررسی شرایط بیمار بعد از عمل تعیین می‌کند.
• کنترل درد: برای کنترل درد و دیگر علائم پس از جراحی، معمولا مصرف داروهای مسکن تجویز می‌شود. لازم به ذکراست که داروهای مخدر مسکن اعتیادآور بوده و می‌توانند با بروز مشکلات گوارشی مانند تهوع، استفراغ، یبوست و درد شکمی همراه باشند. توصیه می‌شود در مورد نحوه قطع مصرف این داروها طبق دستور پزشک عمل نمایید. مصرف برخی از داروها می‌توانند خطر خونریزی را افزایش یا مانع از رشد استخوان‌ها شوند و برای بهبودی پس از جراحی مشکل ایجاد نمایند.
• فیزیوتراپی بعد از عمل: با توجه به محدودیت‌های بعد از عمل، معمولا فیزیوتراپی تجویز می‌شود. برای افرادی که محدودیت‌های حرکتی اساسی دارند، استفاده از خدمات فیزیوتراپی در منزل نیز امکانپذیر است. فیزیوتراپیست با بررسی وضعیت بیمار یک برنامه مراقبتی برای از بین بردن درد، بهبود دامنه حرکتی ستون فقرات، افزایش قدرت و توانایی در راه توصیه می‌کند. فیزیوتراپی معمولا 2 تا 3 بار در هفته و تا یک ماه انجام می‌شود و بعد از پایان دوره اولیه، درصورت نیاز جلسات بیشتری توصیه می‌شوند.
• دوره نقاهت: بعد از انجام عمل جراحی معمولا بین 2 تا 4 هفته دوره نقاهت توصیه می‌شود که در آن فرد باید از هرگونه عمل سنگین و کارهایی که برای نتیجه عمل مضر هستند پرهیز نماید. همچنین تا سه ماه نیز فرد باید از انجام ورزش و یا فعالیت‌های سنگین خودداری نماید. در دوهفته اول باید از خم شدن، بلند کردن، یا چرخاندن کمر، بلند کردن اجسام سنگین، فعالیت بدنی شدید، رانندگی یا کار با وسایل نقلیه، مصرف الکل و مخدرهای مسکن پرهیز شود. درصورت تجویز بریس کمر (کمربند طبی) پزشک، باید در تمام روز از آن استفاده کنید.
• مراقبت از زخم: پس از انجام جراحی معمولا در ناحیه کمر درد و ناراحتی زیادی احساس می‌شود. پزشک برای کنترل درد و سایر مشکلات مصرف برخی داروها را توصیه خواهدکرد. استفاده از کمپرس سرد بر روی محل جراحی برای تسکین درد و کاهش التهاب توصیه می‌شود. محل جراحی باید به مدت 5 روز با استفاده از یک پانسمان استریل پوشانده شود. پس از برداشتن پانسمان، اطراف محل زخم باید به آرامی شسته شود. محل برش نباید در آب خیس شود و از مصرف لوسیون‌ها، کرم‌ها یا پمادها بر روی محل جراحی خودداری شود.

روش‌های تشخیص تنگی نخاع و دیسک کمر

سخن پایانی

هرچند که درمان‌های غیرجراحی در بهبود و گاها درمان تنگی نخاع و دیسک کمر موثر هستند، اما باید توجه داشت که هنوز توصیه‌های قطعی درباره بهترین روش درمانی برای این بیماری‌ها وجود ندارد. لازم به ذکر است مدیریت درد می‌تواند با استفاده از روش‌های غیردارویی مانند گرما و سرما درمانی، صورت می‌گیرد. در نهایت، باید توجه داشت که تنگی نخاع و دیسک کمر مشکلات شایعی هستند که بسیاری از افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد و معمولا جراحی از مهم‌ترین آن‌هاست. توصیه می‌شود درصورت تمایل به انجام عمل تنگی نخاع و دیسک کمر، تحقیفات لازم را درباره پزشک خود و مهارت‌های آن انجام دهید زیرا تشخیص درست و مهارت پزشک در جراحی نقش بسیار حیاتی در رفع علائم دردناک و تضمین سلامت نخاع و دیسک کمر دارد.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو