نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
درد ارتروز شانه؛ کاهش دامنه حرکتی و تخریب و ساییدگی استخوانهای شانه
آرتروز شانه سبب تخریب مفصل شانه میگردد که در اثر فرسایش و تخریب تدریجی غضروف مفصل شانه رخ می‌دهد. غضروف‌ها از بافت‌های مهم مفصل هستند که فشارهای وارده به مفصل را جذب و از استخوان‌ها محافت مینمایند، وجود غضروف برای حرکت طبیعی استخوان‌ها در مفاصل ضروری بوده به همین جهت در نبود و تخریب غضروف‌ها استخوان‌ها ساییده شده که سبب بروز درد ارتروز شانه و التهاب در مفصل، خشکی و کاهش دامنه حرکتی مفصل میگردد.
فهرست مطالب
علائم و درد ارتروز شانه
دردهای شانه بسیار آزار دهنده بوده و به طور می‌توانند در خواب شبانه فرد خلل ایجاد نمایند که اخلال در خواب شبانه میتواند باعث ایجاد عوارض جدی در بسیاری از ارگان‌های بدن شود. سوال مهمی که برای بیماران پیش می‌آید آن است که برای درد شانه به چه دکتری مراجعه کنیم، در صورت ادامه دار بودن دردهای شانه باید حتما برای بررسی به متخصص ارتوپدی مراجعه شود.
درد ارتروز شانه در صورتی که به موقع تشخیص داده شود و به کلینیک تخصصی مراجعه شود، با مصرف دارو و حرکات ورزشی قابل کنترل و درمان خواهد بود.
علائم ناشی از درد ارتروز شانه با گذشت زمان افزایش می‌یابند. بسیاری از افرادی که دچار آرتروز شانه هستند، به احساس التهاب یا خشکی در شانه خود توجهی نکرده و آن را به بی تحرکی و یا بالا رفتن سن نسبت می‌دهند که احتمال دارد با پیشرفت آرتروز شانه فرد دچار اختلال گردد.
تشخیص زود هنگام علائم آرتروز و اصلاح فعالیت‌ها و شروع روند درمانی میتواند از پیشرفت آرتروز جلوگیری یا آن را کاهش دهد. در ادامه به علائم و نشانه های شایع درد ارتروز شانه می‌پردازیم.
• درد شانه و حساسیت به لمس :
درد ارتروز شانه در پشت و میانه‌های دامنه حرکتی شانه احساس خواهد شد. ممکن است فرد به هنگام شب دچار درد تیر کشنده‌ای در شانه خود شود که موقع خوابیدن او را با مشکل مواجه سازد. درد شانه میتواند با تغییرات آب هوایی افزایش یابد.
• خشکی مفصل شانه :
بعد از درد شانه، خشکی مفصل از شایع‌ترین علائم آرتروز شانه می‌باشد. خشکی شانه میتواند سبب کاهش دامنه حرکتی فرد شده و یا حرکت دادن شانه با کمک دست دیگر نیز برای فرد دشوار شود.
• تق تق شانه :
ممکن است در اثر بروز آرتروز در شانه فرد صدای سایش یا تق تق از شانه خود را بشنود. این شرایط به دلیل تحلیل غضروف ایجاد شده و در اثر آن استخوان‌ها به خوبی روی هم لیز نخورده و در زمان حرکت دچار سایش می‌گردند.
• ضعف و تحلیل ماهیچه‌ها :
معمولا بسیاری از افرادی که دچار آرتروز شانه می‌گردند به دلیل درد شانه از حرکت دادن و بلند کردن اجسام با شانه خودداری می‌کنند. این عدم تحرک سبب ضعف و تحلیل رفتن عضلات اطراف شانه خواهد شد.
• شدت یافتن سایر علائم :
در صورت استراحت یا عدم فعالیت شانه برای مدت زمان طولانی، شانه خشک و بی حرکت خواهد شد که بعد از کمی حرکت دادن آن این حالت بهبود می‌یابد.
• تورم :
تورم مفصل شانه در موارد ابتلا به آرتروز ممکن است ایجاد شود اما کمتر رایج بوده و در انواع دیگر آرتروز بیشتر رخ می‌دهد.
• محدودیت حرکت مفصل شانه :
در اثر بروز آرتروز فرد با محدودیت‌های حرکتی مفصل شانه نیز مواجه می‌شود که میتواند در انجام فعالیتهای روزانه فرد خلل ایجاد نماید.
درد آرتروز شانه چگونه است
درد ارتروز شانه از شایع‌ترین نوع ورم مفاصل می‌باشد. این عارضه در بیشتر موارد بسیار آهسته پیشرفت خواهد کرد، بنابراین بسیاری از افراد تا زمانی که بیماری کامل پیشرفته نکرده متوجه تغییرات در مفاصل خود نمی‌گردند. همه استخوانهای مفاصل دارای یک غضروف در انتهای خود می‌باشند.
در مفصل سالم، غضروف مفصلی صاف بوده و به استخوانهای مفصل کمک خواهد کرد تا آزادانه روی یکدیگر حرکت نمایند. آرتروز سبب می‌شود این قسمت‌‌های صاف غضروفی نازک و ناهموار شده و سطحی ناهموار ایجاد می‌نماید که سبب ناهمواری حرکت میگردد.
بدان معنا که استخوان‌ها هنگام حرکت روی یکدیگر، ساییده خواهند شد. در اثر گذشت زمان، این ساییدگی سطوح میتواند سبب ایجاد آسیب به مفصل شود که با درد و سفتی همراه است. بدن به سرعت میتواند آسیب‌ها را ترمیم نماید، اما آرتروز معمولا مشکلی است که در آن سرعت آسیب از سرعت ترمیم بدن بیشتر می‌باشد.
در برخی موارد روند بهبودی میتواند سبب ایجاد تغییراتی در مفصل گردد که سبب ایجاد علائم بیشتر در مفصل خواهد شد. این تغییرات میتواند شامل رشد استخوان زائد روی مفصل طبیعی باشد که استئوفیت یا خار استخوان نام دارد و شامل برآمدگی‌‌های سفت استخوانی در یک مفصل می‌باشد.
انواع درد ارتروز شانه
1- آرتروز یا ورم مفاصل :
آرتروز که با عنوان ساییدگی و پارگی نیز شناخته می‌شود، وضعیتی است که در آن، پوشش خارجی صاف استخوان (غضروف) از بین خواهد رفت. زمانی که غضروف مفصلی از بین می‌رود، ساییده و زبر خواهد شد و فضای محافظ بین استخوان‌ها نیز کاهش پیدا می‌کند.
در زمان حرکت، استخوانهای مفصل به یکدیگر ساییده شده و سبب ایجاد احساس درد میشوند. این شرایط، معمولا به آرتروز استخوان روی استخوان شناخته میگردد. در واقع بیشتر افراد بالای 50 سال به آرتروز مبتلا میشوند و این عارضه در مفصل آخرومی ترقوه‌ای، نسبت به مفصل گوی و کاسه‌ای شانه مشاهده میگردد.
2- روماتیسم مفصلی :
عارضه مزمن روماتسیم مفصلی به مفاصل متعددی در سرتاسر بدن حمله خواهد کرد. این بیماری بر بخش‌های مختلف بدن به طور متقارن اثر می‌گذارد؛ یعنی یک مفصل را در هر دو طرف بدن درگیر خواهد کرد. مفاصل بدن با پوششی به نام غشا زلالی پوشیده میشوند که حرکت مفصل را آسان می‌نماید.
روماتیسم مفصلی سبب تورم این پوشش شده که در نتیجه با درد و سفتی در مفصل همراه است. در صورت بروز روماتیسم مفصلی سیستم ایمنی به بافت‌های خود بدن حمله کرده و سیستم ایمنی که از بدن در برابر عفونت محافظت می‌کند، به بافت‌های طبیعی بدن آسیب رسانده و سبب نرم شدن استخوان میگردد.
3- آرتریت پس ضربه‌ای :
آرتریت پس ضربه‌ای نیز نوعی آرتروز است که پس از آسیبی مانند شکستگی یا دررفتگی شانه ایجاد میگردد.
4- پارگی تاندون شانه :
روماتیسم میتواند پس از پارگی طولانی مدت تاندون شانه نیز رخ دهد. چنان چه عضلات گرداننده شانه دچار پارگی شوند نمی‌توانند سر استخوان بازو را در حفره گلنوئید نگه داشته و در نتیجه، استخوان بازو میتواند به سمت بالا حرکت کرده و در برابر نوک شانه ساییده خواهد شد. این شرایط میتواند به سطوح استخوان نیز آسیب رسانده و سبب ورم مفاصل گردد. ترکیبی از پارگی بزرگ روتاتور کاف و آرتریت پیشرفته ممکن است سبب بروز درد و ضعف شدید شده و بیمار نتواند بازوی خود را از پهلو بلند نماید.
5- نکروز آواسکولار شانه :
نکروز آواسکولار شانه یک شرایط دردناک بوده و زمانی ایجاد می‌شود که رسیدن جریان خون به بافت سر استخوان بازو به خوبی اتفاق نیافتد. با توجه به این که سلول‌های استخوانی بدون خونرسانی می‌میرند، نکروز آواسکولار ممکن است سبب تخریب مفصل شانه و ورم مفاصل گردد و مرحله‌ای پیشرفت خواهد کرد.
با پیشرفت این مشکل، استخوان مرده به تدریج فرو رفته و باعث آسیب رساندن به غضروف مفصلی پوشاننده استخوان می گردد که در نهایت با بروز ورم مفاصل همراه است. این عارضه در مراحل اولیه سر استخوان بازو را تحت تاثیر قرار خواهد داد، اما با پیشرفت نکروز آواسکولار، قسمت جمع شده استخوان بازو ممکن است سبب آسیب به حفره گلنوئید گردد.
علل ایجاد این مشکل شامل مصرف دوز بالای استروئید، زیاده‌روی در مصرف الکل، بیماری سلول داسی شکل و آسیب‌های تروماتیک، مانند شکستگی شانه می‌شود. در برخی موارد نیز علت ابتلا به این وضعیت، قابل شناسایی نخواهد بود.
شیوه‌های درمان درد ارتروز شانه
در بیشتر موارد دانستن علت درد شانه از اهمیت زیادی برخوردار است. در صورت داشتن درد مداوم باید برای تشخیص علت به پزشک متخصص در کلینیک‌های تخصصی مراجعه شود. پس از تشخیص علت شیوه‌های درمانی مناسب در صورت نیاز تجویز خواهند شد.
درد ارتروز شانه چنان چه در مراحل ابتدایی تشخیص داده شود با روش‌های غیر جراحی قابل درمان خواهد بود. اما در صورتی که نسبت به درمان آن دیر اقدام شود به دلیل پیشرفت بیماری جراحی توصیه خواهد شد. بنابراین مراجعه زود هنگام به کلینیک‌های تخصصی ضروری خواهد بود. در ادامه روش‌های درمانی درد ارتروز شانه که توسط پزشک متخصص تجویز می شوند را بررسی می‌کنیم.
• دارو
داروهای مختلفی وجود دارد که برای تسکین و کاهش درد ارتروز شانه توصیه میشوند. اما پیش از مصرف دارو، باید اطمینان حاصل شود که مصرف آن برای فرد بی‌خطر خواهد بود. در مراحل اولیه درد ارتروز شانه، مصرف یک مسکن بدون نسخه مانند پاراستامول میتواند در کنترل هرگونه درد موثر باشد.
با پیشرفت آرتروز، پزشک ممکن است استفاده از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن را توصیه نماید. این داروها علاوه بر کاهش درد، در کاهش التهاب نیز موثر هستند. بعضی از داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی بدون نسخه نیز قابل تهیه می‌باشند.
• اصلاح و بهبود فعالیت
تغییر در نحوه استفاده از شانه نیز میتواند در کاهش درد کمک کننده باشد. به طور مثال یک تنیس باز میتواند به جای برگرداندن توپ از بالای بازو با راکت، حرکت را تا زیر بغل محدود نماید و از آنجا توپ را بزند که فشار کمتری به شانه وارد گردد.
یک شناگر میتواند از حرکات ملایم با فشار کمتر استفاده نماید. اصلاح فعالیت‌ها با هدف کمک به مدیریت علائم درد ارتروز شانه صورت می‌گیرند. این روش‌ها به عنوان روش‌های کمک درمانی درد ارتروز شانه شناخته میشوند.
• فیزیوتراپی
راهنمایی متخصص فیزیوتراپی میتواند به تقویت ماهیچه‌‌های مفصل شانه، پشت و بازو کمک نماید. فیزیوتراپی میتواند در حفظ عملکرد و تحرک شانه برای مدت طولانی‌‌تر موثر باشد و می تواند عمل جراحی شانه را برای درمان آرتروز شدید به تاخیر اندازد. فیزیوتراپیست با کمک یک برنامه ورزشی منحصر بفرد برای هر بیمار در فعال و متحرک ماندن تا حد ممکن کمک می‌نماید.
• تمرین
چنان چه آرتروز شانه سبب درد و سفتی مفصل گردد، باید به استفاده از شانه خود ادامه داد. برای انجام برخی فعالیتهای روزمره محدودیت‌‌هایی وجود خواهد داشت اما حرکت و ورزش برای سلامتی و تحرک طولانی مدت مفید خواهد بود. ورزش شنا برای افراد مبتلا به آرتروز در ناحیه شانه توصیه خواهد شد زیرا شناوری روی آب سبب کاهش فشار روی مفصل میگردد.
• تزریق استروئید
با پیشرفت آرتروز مفصل شانه، درد و سفتی نیز تشدید میگردد، زیرا مسکن‌ها در کنترل درد اثر کمتری خواهند داشت. تزریق استروئید میتواند در این مورد موثر باشد. داروهای ضدالتهابی در کاهش تورم در مفصل و ناحیه اطراف آن، کاهش درد و سفتی کمک کننده خواهند بود.
تزریقات استروئیدی توسط پزشک متخصص شانه انجام شده و معمولا از سونوگرافی برای اطمینان از محل مناسب تزریق استفاده خواهد شد. چند روز پس از تزریق اثرات این روش مشخص میگردد. اثرات این روش درمانی کوتاه مدت بوده و تا یک یا دو ماه ماندگار خواهد بود. تزریق استروئید قابل تکرار است در صورتی که افراد متوجه میشوند که با گذشت زمان اثر آن کم خواهد شد.
- جراحی برای درد ارتروز شانه
زمانی که آرتریت شانه به میزانی پیشرفت کند که هیچ یک از روش‌های درمانی بالا در تسکین و کاهش درد تاثیر نداشته باشند، پزشک ممکن است عمل جراحی شانه را پیشنهاد دهد.
درمان‌های خانگی درد ارتروز شانه
علاوه بر روش‌های درمانی بالا که توسط پرشک متخصص ارتوپدی تجویز میشوند موارد زیر نیز به عنوان روش‌های کمک درمانی در کنار روش های بالا می‌توانند در کاهش درد ارتروز شانه موثر باشند.
۱- توجه به نحوه حرکت
این شیوه درمان خانگی آرتروز شانه به این معنی است که فرد مبتلا به آرتریت باید نحوه حرکت بازو را در حین انجام فعالیتهای روزمره خود تغییر داده و اصلاح نماید. اصلاح فعالیت‌‌هایی که سبب تشدید درد مفصل شانه میشوند میتواند سبب کاهش مشکلات شانه گردد.
در برخی موارد لازم است از انجام فعالیتهای شدید شانه مانند وزنه‌برداری و قایق‌سواری با پارو به طور کامل پرهیز گردد. پرهیز از برخی فعالیتهای روزمره نیز برای درمان خانگی آرتروز توصیه می‌شود. به طور مثال، فرد میتواند با تغییر در نحوه لباس پوشیدن و پرهیز از فعالیت‌‌هایی که باید دست را برای مدت زیادی بالای سر قرار دهد مثل سشوار زدن موها درد شانه را کاهش دهد.
۲- مصرف داروهای ضدالتهابی
جهت تسکین موقت درد ارتروز شانه میتوان از داروهای مسکن استفاده نمود. داروهای ضددرد بدون نسخه شامل استامینوفن می‌شود که درد را کاهش خواهد داد. داروهای ضدالتهابی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن درد و همچنین التهاب ایجاد شده را کاهش خواهند داد. باید توجه شود که استفاده از داروهای ضدالتهابی با عوارض گوارشی، قلبی و کلیوی همراه می‌باشند.
3- مصرف داروهای موضعی
استفاده از داروهای موضعی مانند کرم‌‌ها و ژل‌‌ها به طور مستقیم روی پوست شانه میتواند در کاهش درد موثر باشد. مسکنهای موضعی هم با نسخه و هم بدون نسخه قابل تهیه هستند. در حالت کلی، مسکنهای موضعی کمتر از داروهای خوراکی سبب بروز ناراحتی‌های معده میشوند.
اما ممکن است داروهای موضعی در درمان درد عمیق آرتریت شانه موثر نباشند. ژل‌‌ها و کرم‌‌های موضعی معمولا حاوی آسپرین یا مسکن برای بی حس کردن درد می‌باشند. این داروها را میتوان به صورت مستقیم روی مفاصل آسیب دیده اعمال کرد.
و برای نواحی نزدیک به سطح پوست مانند زانوها و شانه‌‌ها به خوبی عمل مینمایند. از دیگر روش‌های درمان خانگی موضعی کپسایسین می‌باشد. کپسایسین ترکیبی از فلفل تند است و زمانی که سه تا چهار بار در روز روی مفاصل دردناک مالیده شود، کارایی زیادی خواهد داشت.
برای جلوگیری تماس دست آغشته به این پماد با چشم، توصیه می‌شود پس از هر بار مصرف، دست‌‌ها شسته شود. همچنین میتوان جهت درمان خانگی آرتروز شانه از پمادهای دیگری استفاده نمود اما پیش از مصرف باید با پزشک مشورت شود.
۴- تمرینات افزایش دامنه حرکت
انجام تمریناتی که سبب افزایش توانایی فعالیت‌ها میشوند به عنوان تلاشی برای کمک به انعطاف‌‌پذیری توصیه می‌گردند. ورزش کردن با مفاصل دردناک دشوار است. اما فعال بودن در طولانی مدت درد را کاهش خواهد داد و حتی عضلات را تقویت می‌کند و از آسیب بیشتر مفاصل جلوگیری خواهد کرد.
پزشکان متخصص ارتوپدی معتقدند موثرترین درمان غیردارویی برای کاهش درد و بهبود حرکت در آرتروز، فعال ماندن و انجام تمرینات ورزشی می‌باشد. تمرینات ورزشی برای استئوآرتریت، مقاومت و انعطاف‌‌پذیری عضلات و مفاصل را بهبود می‌‌بخشند. این ورزش‌ها شامل دوچرخه سواری، شنا، تایچی، پیاده روی و یوگا می شود.
پیش از شروع هر تمرین جدید باید با پزشک خود مشورت نمایید. متخصصان در این زمینه ورزش هوازی با شدت متوسط را توصیه مینمایند.
سخن پایانی
درد ارتروز شانه با خشکی و بی حرکتی مفصل شانه همراه بوده و میتواند بر فعالیت‌ها و زندگی روزانه فرد تاثیر گذار باشد. افراد به اشتباه تصور می‌کنند برای درمان آرتروز شیوه درمان قطعی وجود ندارد. اما میتوان با به کارگیری روش‌هایی این عارضه را کنترل و حتی درمان نمود.
با روش‌های دارو درمانی، تزریق به مفصل و ورزش‌های مخصوص که در بالا نیز به آن‌ها اشاره شد میتوان علائم ناشی از درد ارتروز شانه را کنترل نمود. در صورتی که این روش‌ها مفید نباشند، روش‌های پیشرفته‌تری مانند تزریق اوزون و تزریق ژل به مفصل توصیه خواهد شد.
در صورت مراجعه زودهنگام تمامی این روش‌ها موثر خواهد بود بنابراین توصیه می‌شود در صورت داشتن درد ارتروز شانه سریعاً به کلینیک‌های تخصصی مراجعه نمایید تا علاوه بر تسریع روند درمانی از بروز عوارض بعدی جلوگیری نمایید.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو