نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
بررسی علت "درد بعد از عمل دیسک کمر"+ راهکارهای درمانی مناسب
علت "درد بعد از عمل دیسک کمر" چیست؟ درمان کمردرد بعد جراحی یکی از موضوعات مهمی است که بعد جراحی دیسک مهره‌های کمر مطرح می‌شود. بعد از انجام عمل دیسک، اکثر بیماران با مشکل کمردرد مواجه می‌شوند. این درد می‌تواند تا زمان زیادی پس از عمل ادامه داشته باشد و بر کیفیت زندگی روزانه بیمار تأثیر بگذارد.
دردهای بعد عمل دیسک ناحیه کمر دلایل مختلفی دارد و با روش‌هایی می‌توان به رفع آن کمک کرد. پزشکان اغلب برای بیماران مبتلا به فتق دیسک که به دارو و فیزیوتراپی پاسخ نمی‌دهند، جراحی را توصیه می‌کنند. بااین‌حال، این دسته از افراد حتی در صورت موفقیت‌آمیز بودن عمل جراحی ممکن است درد و اختلالات عصبی را تجربه کنند. در این مقاله به بررسی علت درد کمر بعد از عمل دیسک و راهکارهایی برای کاهش آن می‌پردازیم و همان‌طور که می‌دانید بهترین کار مراجعه و مشورت با بهترین دکتر برای عمل دیسک کمر است.
آنچه در این مقاله می خوانید:
قابل‌پیش‌بینی بودن درد بعد از عمل دیسک کمر
برخی از انواع جراحی دیسک در کمر از نظر کاهش علائم بیمار بسیار قابل‌پیش‌بینی‌تر از سایرین هستند.
برای مثال:
-
دیسککتومی (میکرودیسککتومی) برای فتق دیسک مهره‌های کمر که باعث درد پا می‌شود، یک عمل بسیار قابل‌پیش‌بینی است. بااین‌حال، دیسککتومی برای فتق دیسک ناحیه کمر که باعث کمردرد می‌شود، به‌مراتب کمتر موفقیت‌آمیز خواهد بود.
-
همجوشی مهره‌های کمری (به‌عنوان‌مثال اسپوندیلولیستزیس) یک عمل نسبتاً قابل‌پیش‌بینی است. بااین‌حال، جراحی فیوژن برای بیماری دیسک دژنراتیو چندسطحی کمر به‌مراتب کمتر در کاهش درد بعد از عمل دیسک کمر موفق خواهد بود.
بنابراین، بهترین راه برای جلوگیری از جراحی دیسک مهره‌های کمر که منجر به نتیجه ناموفق می‌شود، پایبندی به عمل‌هایی است که درجه موفقیت بالایی دارند. در این راستا جراح باید اطمینان حاصل کند که ضایعه آناتومیکی که قابل‌اصلاح بوده قبل از عمل شناسایی شود.
سایر علت درد کمر بعد از عمل جراحی دیسک
چند عامل مختلف برای یک جراحی ناموفق یا ادامه درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک ناحیه کمر وجود دارند:
-
مشکلات جراحی فیوژن (مانند شکست ایمپلنت یا انتقال ضایعه به سطح دیگری پس از همجوشی مهره‌های کمر)
-
مشکلات جراحی رفع فشار کمر (مانند تنگی مکرر نخاعی یا فتق دیسک، رفع فشار ناکافی ریشه عصبی، آسیب عصبی قبل از عمل که پس از جراحی رفع فشار بهبود نمی‌یابد یا آسیب عصبی که در طول جراحی رخ می‌دهد)
-
ایجاد بافت اسکار (مانند فیبروز اپیدورال که به تشکیل بافت اسکار در اطراف ریشه عصبی اشاره دارد)
درد بعد از عمل دیسک کمر به دلیل سندرم شکست جراحی کمر
درد در هفته‌های اول پس از جراحی دیسک مهره‌های کمر طبیعی است، زیرا بافت‌ها بهبود می‌یابند، اعصاب عملکرد طبیعی خود را انجام می‌دهند و التهاب کم می‌شود. بااین‌حال، برخی از افراد شاید بیش از دوره سه تا شش‌ماهه که زمان بهبودی طبیعی در نظر گرفته می‌شود، درد داشته باشند.
درد مداوم یا شروع نوع جدیدی از درد پس از جراحی کمر به‌عنوان سندرم شکست جراحی کمر (FBBS) شناخته می‌شود. شرایط پزشکی فرد، سابقه جراحی درگذشته و مکانیسم‌های مقابله با آن همگی می‌توانند بر ایجاد FBSS تأثیر بگذارند.
درمان FBSS نیازمند رویکرد تیمی و ارتباط خوب بین بیمار و پزشکان است. اگر از درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک ناحیه کمر از این نوع رنج می‌برید، متخصص درد می‌تواند به شما کمک کند. کمک از چنین متخصصی در مراقبت از شما در اوایل دوره پس از جراحی می‌تواند شانس شما را برای بهبودی و کنترل خوب درد به حداکثر برساند.
دلایل سندروم شکست جراحی دیسک مهره‌های کمر در چه افرادی بیشتر است؟
دلایل متعددی وجود دارد که باعث می‌شود جراحی دیسک ناحیه کمر موفقیت‌آمیز نباشد. گاهی اوقات ممکن است تعیین علت دقیق این عارضه دشوار باشد. در اینجا به برخی از شایع‌ترین علل شکست جراحی دیسک مهره‌های کمر و ایجاد درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک ناحیه کمر اشاره می‌کنیم:
-
کاندیدای ضعیف برای جراحی: برخی از افراد مبتلا به دیسک ممکن است از درمان‌های محافظه‌کارانه‌تری بهره‌مند شوند. انجام یک معاینه فیزیکی کامل همراه با تصویربرداری تشخیصی مناسب می‌تواند تعیین کند که آیا این جراحی برای شما مناسب است یا خیر. مطمئن شوید که پزشک شما یک معاینه جامع از جمله درک سابقه پزشکی شما انجام می‌دهد. اشعه ایکس، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی و اسکن استخوان همگی آزمایشاتی هستند که پزشک باید هنگام تشخیص بیماری شما در نظر بگیرد.
همچنین توصیه می‌شود که پزشک یک بررسی روان‌شناختی انجام دهد. اضطراب، افسردگی، هیپوکندریازیس و سایر ویژگی‌های اجتماعی نیز ممکن است در موفقیت جراحی شما نقش داشته باشند. در واقع، عوامل روانی نیز در کاهش درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک مهره‌های کمر نیز بسیار مهم تلقی می‌شوند.
برخی از افراد دارای شرایطی هستند که می‌تواند باعث شود جراحی دیسک ناحیه کمر بیشتر از اینکه مفید باشد برای آنها ضرر داشته باشد. به‌عنوان‌مثال این جراحی در افراد مبتلا به انحطاط دیسک در سطوح مختلف اصلاً توصیه نمی‌شود. جراحی برای این وضعیت ممکن است باعث شود که شما تحرک بیش از حد در ستون فقرات خود را از دست بدهید.
افراد مسن ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ایجاد عوارض ناشی از جراحی دیسک مهره‌های کمر باشند. ممکن است بدن آنها نتواند سختی‌های دوران نقاهت پس از جراحی را تحمل کند. سن مشخصی وجود ندارد که این جراحی مناسب در نظر گرفته نشود، بنابراین حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
ممکن است ایده خوبی باشد که در مورد گزینه‌های درمانی خود نظر دوم یا حتی سوم از یک متخصص را دریافت کنید. این کار مانع از تصمیم‌گیری عجولانه توسط یک جراح پر مشغله می‌شود. همچنین به شما این امکان را می‌دهد که جراح مناسبی را پیدا کنید که بتواند انتظارات خود را برای نتیجه جراحی به‌وضوح توضیح دهد.
-
روش یا تشخیص نادرست: تشخیص نادرست یکی از شایع‌ترین علل موفقیت‌آمیز نبودن جراحی و ایجاد درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک ناحیه کمر است. به‌عنوان‌مثال، آرتریت ستون فقرات ممکن است به‌عنوان بیماری دیسک مهره‌های کمر تشخیص داده شود. جراحان راه‌های مختلفی برای تعیین علت کمردرد شما دارند. برخی شاید چندین آزمایش تصویربرداری را توصیه و برخی تنها به مشاهده بالینی تکیه کنند.
علاوه بر این، ازآنجایی‌که ستون فقرات همه افراد منحصربه‌فرد است، جراح شاید در تعیین محل دقیق مداخله جراحی دچار مشکل شود. به‌عنوان‌مثال، جراح ممکن است به‌جای دیسکی که باعث درد شما می‌شود، دیسکی را که در نزدیکی آن قرار دارد را جدا کند.
-
خطای پزشکی در به‌وجودآمدن درد و ناراحتی بعد عمل دیسک ناحیه کمر: حتی اگر جراح تحت آموزش‌های گسترده‌ای باشد، گاهی اوقات خطا رخ می‌دهد. جراحی دیسک مهره‌های کمر پیچیده است و بدن هر فرد با چالش‌های منحصربه‌فردی مواجه است. خیلی از این دردها در زمانی به وجود می‌آید که جراح در ناحیه آسیب‌دیده رفع فشار را به‌درستی انجام نمی‌دهد.
جراحی کم تهاجمی چندین مزیت دارد. این موارد شامل برش‌های کوچک‌تر، آسیب کمتر به بافت‌های نرم و زمان بهبودی سریع‌تر در مقایسه با روش‌های باز است. درصد کمی از روش‌های کم تهاجمی - حدود ۲ درصد - به دلیل خطای جراح شکست می‌خورند. قرارگرفتن کمتر در معرض ناحیه آسیب‌دیده می‌تواند باعث اشتباه شود (به‌عنوان‌مثال، اگر قطعه کوچکی از فتق دیسک در طول میکرودیسککتومی ازقلم‌افتاده باشد).
ازآنجایی‌که جراح در چنین ناحیه کوچک و حساسی از بدن کار می‌کند، آسیب عصبی نیز می‌تواند در طول عمل رخ دهد.
طولانی و مداوم بودن درد بعد جراحی در دیسک کمر
خیلی از افراد پس از جراحی دیسک در کمر همچنان از درد رنج می‌برند. چنین دردی یک مشکل چالش‌برانگیز است و منبع آناتومیکی درد همیشه مشخص نیست.
در جراحی دیسک ناحیه کمر احتمال ایجاد تغییرات ظریف در حرکت بیومکانیکی ستون فقرات وجود دارد. چنین تغییراتی همراه با فتق دیسک باعث عدم تعادل و ایجاد فشار مکرر در مناطق خاصی از عضلات ستون فقرات، مفاصل و اعصاب خواهد شد. تمام این عوامل باعث ایجاد درد شدید می‌شود، حتی اگر جراح عمل دیسک را با موفقیت انجام دهد.
علت درد بعد عمل در دیسک کمر باوجود موفقیت‌آمیز بودن جراحی
برخی از افراد پس از جراحی موفقیت‌آمیز هم درد طولانی‌مدتی دارند. در این شرایط، آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI و CT که بعد از جراحی انجام می‌شود، هیچ ناهنجاری قابل‌توجهی را نشان نمی‌دهد که نشان‌دهنده نیاز به تکرار جراحی باشد.
این افراد ممکن است درد نوروپاتیک (NP) داشته باشند، وضعیتی که در آن رشته‌های عصبی بیش از حد فعال می‌شوند و سیگنال‌های درد نامناسبی را به نخاع و مغز ارسال می‌کنند. در این حالت، هیچ انقباض یا تنگی وجود ندارد که باعث فشردگی عصب نخاعی شود.
درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک در کمر از نوع نوروپاتیک
درد نوروپاتیک بر خلاف درد معمولی است که بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی دارید. این درد می‌تواند به سطوح غیرقابل‌تحمل برسد و در صورت عدم درمان تا سال‌ها ادامه یابد. این نوع درد علائم مشخصی دارد و اغلب به‌عنوان یک کمردرد مبهم یا تیرکشیدن پا توصیف می‌شود.
۹ درصد خطر ابتلا به درد بعد عمل دیسک کمر به‌خاطر NP وجود دارد. این درد می‌تواند به دلیل ضربه مستقیم به عصب جراحی یا تحریک اعصابی که در بافت اسکار به‌دام‌افتاده‌اند شروع شود. همچنین درد نوروپاتیک می‌تواند بدون علت مشخصی رخ دهد.
افرادی که سابقه NP مزمن قبل از جراحی دیسک ناحیه کمر دارند، پس از جراحی ممکن است درد طولانی‌مدت داشته باشند. این اتفاق حتی اگر جراحی مشکل اصلی درد مانند فتق دیسک، تغییرات دژنراتیو (ساییدگی و پارگی)، یا فشاردادن عصب را اصلاح کند نیز اتفاق می‌افتد.
درمان NP با درمان سایر انواع کمردرد متفاوت است. مواد افیونی و ضدالتهابی برای NP موثر نیستند. درمان‌های مؤثر شامل داروهای آرام‌بخش یا ضدتشنج و ایمپلنت‌های پمپ درد تحریک‌کننده نخاع است.
در چه مواردی احتمال درد بعد از عمل دیسک کمر از نوع FBSS وجود دارد؟
احتمال اینکه بعد از جراحی دیسک، کمردرد طولانی‌مدت داشته باشید با موارد زیر بیشتر است:
-
سیگارکشیدن زیاد: سیگار توانایی شما برای رساندن اکسیژن به بافت‌ها را کاهش می‌دهد. این امر منجر به همجوشی ضعیف بین ستون فقرات می‌شود و روند بهبود برش‌های پوست را کند می‌کند.
-
بیماری پیش‌رونده: اگرچه جراحی اولیه ممکن است مشکل درد اولیه شما را برطرف کرده باشد اما در برخی از موارد یک مشکل جدید بعد از جراحی شروع می‌شود. به‌عنوان‌مثال شاید شما یک فتق دیسک جدید داشته باشید که نیاز به درمان دارد.
-
تشکیل بافت اسکار: بافت اسکار پس از جراحی ایجاد می‌شود و با جریان خون و اکسیژن‌رسانی به بافت‌های پشتی که نیاز به بهبود دارند تداخل ایجاد می‌کند. بافت اسکار ممکن است عصب را ببندد و باعث درد شود.
-
درد عضلانی: تنش عضلانی جدید در کمر پس از جراحی نسبتاً رایج است. بااین‌حال، تنش عضلانی می‌تواند با درمان بهبود یابد و برای جلوگیری از درد طولانی‌مدت (سندرم درد میوفاسیال) باید به‌موقع درمان را شروع کرد.
-
سابقه چندین عمل جراحی: گاهی اوقات برای رفع مشکلاتی که در طول جراحی اول شروع شده‌اند، جراحی دوم موردنیاز است. بااین‌حال، جراحی اضافی خطر درد نوروپاتیک ستون فقرات و تغییرات بیومکانیکی را افزایش می‌دهد.
-
عوامل روانی و اجتماعی: افسردگی، اضطراب و استرس می‌تواند بر افراد مبتلا به درد مزمن تأثیر بگذارد.
درمان مناسب برای دردهای بعد از عمل دیسک کمر
برای درمان درد بعد از عمل دیسک کمر داشتن یک رویکرد تیمی و ارتباط بین بیمار، جراح و متخصص درد مهم است.
برخی از افراد متوجه می‌شوند که جراحی کمر به مشکل اولیه آنها کمک کرده است، اما پس از آن نوع جدیدی از درد را تجربه می‌کنند. سایر افراد سابقه درد مزمن و نوروپاتیک دارند که آنها را مستعد درد طولانی‌مدت پس از جراحی کمر می‌کند. یک متخصص درد می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید چرا همچنان درد دارید. در این راستا متخصصان معمولا چندین درمان به شرح زیر را ارائه می‌دهند:
داروهای خوراکی برای درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک در کمر
در طول درمان در صورت امکان باید به تقویت کمر خود با فیزیوتراپی ادامه دهید. متخصص شما داروهای جدیدی را تجویز می‌کند که برای کنترل انواع مختلف درد بعد از جراحی مفید هستند.
داروهایی که با التهاب مبارزه می‌کنند: داروهایی مانند ادویل (ایبوپروفن) و ناپروکسن (Aleve) به کاهش درد ناشی از تورم در بافت‌های کمر کمک می‌کنند. این داروها در صورت مصرف بیش از حد می‌توانند عوارض جانبی و خطرات جدی داشته باشند. اگر این داروها را بیش از ۲ هفته مصرف می‌کنید، با پزشک خود مشورت کنید.
-
شل‌کننده‌های عضلانی: این داروها با عملکرد در سطح مغز و نخاع، اسپاسم عضلانی را کاهش می‌دهند.
-
داروهای افیونی: بلافاصله پس از جراحی، داروهای افیونی می‌توانند درد شدید را کنترل کنند. بااین‌حال، آنها با گذر زمان کارایی خود را از دست می‌دهند و می‌توانند سطح درد را در درازمدت افزایش دهند.
-
داروهای آرام‌بخش: مطالعات نشان می‌دهد که گاباپنتین (Neurontin) درد را در بیماران مبتلا به FBSS کاهش می‌دهد. مطالعات نشان می‌دهد که اگر فرد قبل از جراحی شروع به مصرف پرگابالین (Lyrica) کند، خطر ابتلا به FBSS کاهش می‌یابد.
روش‌های تسکین درد و ناراحتی بعد عمل دیسک ناحیه کمر
اگر بیمار باوجود مصرف داروهای مناسب همچنان درد داشته باشد، متخصص درد چندین روش غیرجراحی و تسکین درد را پیشنهاد می‌کند.
-
تزریقات اپیدورال: این یک درمان رایج هم برای درد وسط کمر و هم برای درد یک‌طرفه پا است.
-
بلاک انتخابی ریشه عصبی: این تزریق به یافتن علت درد کمر بعد از عمل جراحی دیسک کمک می‌کند و درد کمر و پا را به دلیل گیرکردن عصب درمان می‌کند. استروئید، داروی بی‌حس‌کننده یا ترکیبی از این دو در محلی که اعصاب از ستون فقرات خارج می‌شوند تزریق می‌شود.
-
تزریقات مفصلی: در تزریقات مفصل فاست داروهای استروئیدی یا بی‌حس‌کننده مستقیماً در مفصل دردناک کمر قرار می‌گیرند. در این روش بلوک‌های شاخه داخلی به طور موقت اعصابی را بی حس می‌کنند که حس درد را به مفاصل پشت انتقال می‌دهند.
-
ازبین‌بردن بافت اسکار: بافت اسکار تازه‌تشکیل‌شده یک علت شایع برای درد و ناراحتی بعد عمل دیسک در کمر است که ۸ تا ۱۴ درصد از افرادی که جراحی کمر انجام می‌دهند را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما تزریق نوع خاصی از محلول نمکی به فضای اپیدورال می‌تواند چسبندگی‌ها را از بین ببرد. این کار فشار روی اعصاب متصل را کاهش می‌دهد و به داروهای مسکن اجازه می‌دهد تا بهتر عمل کنند.
-
درمان‌های درد دیسک: درمان‌هایی که برای حلقه بیرونی دیسک دردناک اعمال می‌شود، شامل درمان الکتروترمال داخل دیسکی (IDET)، دیسک ترود یا تزریق متیلن بلو است.
درمان درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک ناحیه کمر با دستگاه ایمپلنت
-
تحریک طناب نخاعی (SCS): این یک درمان ثابت برای بسیاری از شرایط درد مزمن، از جمله کمردرد عصبی و FBSS است. محرک‌های طناب نخاعی دستگاه‌های کوچکی هستند که سیگنال‌های الکتریکی را به نخاع ارسال می‌کنند تا از درد جلوگیری به عمل‌آورند.
-
پمپ داخل نخاعی (درد): این دستگاه کوچک پزشکی داروها را مستقیماً به نخاع می‌رساند. اثر تسکین درد قوی‌تر، سریع‌تر و عوارض جانبی کمتری نسبت به داروها به شکل قرص ایجاد می‌کند.
سخن پایانی
باتوجه‌به روش‌های مختلف درمانی که برای کم‌کردن درد بعد از عمل دیسک کمر وجود دارد، می‌توان نتیجه گرفت که درمان کمردرد بعد عمل جراحی دیسک یک فرایند چندگانه است که نیازمند ترکیب روش‌های درمان مختلف است. روش‌های درمانی روان‌درمانی و فیزیکی می‌توانند بهبود قابل‌توجهی در کمردرد بعد جراحی دیسک داشته باشند.
استفاده از داروهای مسکن درد و فیزیوتراپی نیز می‌تواند به‌عنوان راه‌حل‌های کمکی تأثیرگذاری برای درمان کمردرد بعد جراحی دیسک مطرح شود که علت درد کمر بعد از عمل دیسک در بیماران سرطانی یک مشکل شایع است که ممکن است پس از جراحی دیسک در این بیماران به وجود آید. مانند همه روش‌های جراحی، جراحی دیسک در کمر نیز خطر و عوارضی دارد.
جراحی دیسک ناحیه کمر به‌طورکلی در تسکین علائمی مانند درد و بی‌حسی موثر است. بااین‌حال، برخی از افراد پس از جراحی همچنان درد دارند. درد و ناراحتی بعد عمل جراحی دیسک در کمر می‌تواند ناشی از ضعیف‌شدن ستون فقرات، لغزش دیسک دیگر و خیلی از موارد دیگر باشد. مشاوره با متخصصان پزشکی باتجربه در کلینیک تخصصی ما، از جمله جراح و فیزیوتراپیست، برای تشخیص دقیق و درمان مؤثر بسیار مهم است.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو