نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
بی حس شدن دست و پا هنگام خواب
بی حس شدن دست و پا هنگام خواب یا احساس گزگز و بی‌قراری در این نواحی یک تجربه شایع است که بسیاری از افراد هنگام خواب با آن مواجه می‌شوند. هنگامی که بیش از یک ساعت در یک مکان بنشینید یا در حین خواب دستتان را زیر سرتان بگذارید، کم‌کم در دست‌وپای خود احساس بی‌قراری و سوزن‌سوزن‌شدن می‌کنید، این همان موردی است که خیلی ها را ترسانده است. اگر شما هم به این عارضه مبتلا هستید، اما در کنار آن علائم دیگری هم در بدن شما بروز کرده است حتماً تا انتهای این مطلب با ما باشید تا شما را با علت بی‌حس شدن دست و پا در خواب چیست، علائم و راهکارهای درمانی احساس بی حسی دست و پا آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله می خوانید:
بی حس شدن دست و پا یا احساس خواب‌رفتگی و گزگز
بسیاری از بیماران، از بی‌قراری پا و دست خود هنگام خواب شکایت می‌کنند. بروز این علائم می‌تواند باعث ایجاد اختلالات خواب و مشکلات دیگری شود که گاهی زمینه ابتلا افراد به سایر بیماری‌ها را نیز فراهم می‌کند. به‌طورکلی بی حس شدن پا و دست در طول شب به علت فشردگی عصب در این نقطه اتفاق می‌افتد که باید بدانیم برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم.
بااین‌حال بروز این علائم در افراد مختلف متفاوت است. هنگامی که با چنین علائمی در بدن خود مواجه می‌شوید باید هرچه سریع‌تر برای بررسی مشکلات به وجود آمده با یک پزشک متخصص صحبت کنید. گاهی اوقات این علائم هشدار یک بیماری جدی هستند؛ بنابراین اقدامات دیرهنگام می‌تواند شدت بیماری را افزایش و درمان آن را بسیار مشکل کند.
کمتر کسی را پیدا می‌کنید که تجربه خواب‌رفتگی پا و دست نداشته باشد. رانندگی طولانی‌مدت یا ثابت ماندن کارمندان برای مدت‌زمان طولانی در پشت میز، از مهم‌ترین عواملی هستند که باعث ایجاد بی‌حسی و گزگز در پا و دست می‌شوند.
وجود فشار بیش از اندازه روی اعصاب پا و دست یا سایر قسمت‌های بدن، باعث ایجاد حالت موقت بی حسی و خواب‌رفتگی خواهد شد. به همین دلیل با برطرف‌کردن پوزیشن فعلی می‌توانید این احساس ناخوشایند را از بین ببرید.
گاهی اوقات بی حس شدن پا و دست در خواب با علائم دیگری هم همراه است؛ به همین دلیل متخصصین مغز و اعصاب توصیه می‌کنند که حتماً علائم همراه با بی حسی دست و پا در خواب را جدی بگیرید. ایجاد آسیب‌های نوروپاتی محیطی مهم‌ترین علت بی‌حسی پا و دست در خواب هستند که به پیشگیری و درمان‌های پزشکی نیاز دارند.
بررسی علت بی حس شدن دست و پا هنگام خواب
احساس خواب‌رفتگی و گزگز در پا و دست از مهم‌ترین علائمی هستند که معمولاً در حین خواب ایجاد می‌شوند. همان‌طور که در قسمت‌های قبل هم بیان کردیم، فشردگی بیش از اندازه عصب باعث ایجاد احساس خواب‌رفتگی و بی‌حسی و گاهی درد خفیف در پا و دست شما می‌شود.
البته شدت علائم در همه یکسان نیست. این نشانه‌ها، گاهی به‌صورت موقت و به دلیل نامناسب‌بودن موقعیت بدن، ایجاد می‌شوند. اما در بسیاری از موارد این علائم می‌توانند نشان‌دهنده بیماری‌های جدی مانند حملات قلبی و آسیب به شاخه سطحی عصب رادیال باشند. در ادامه به چند مورد از علت بی حس شدن پا و دست در خواب اشاره خواهیم کرد:
-
♦ فشرده‌شدن اعصاب: بیماری‌های مختلف از جمله دیسک کمر یا دیسک گردن می‌توانند باعث ایجاد فشار به اعصاب و در نهایت ایجاد بی‌قراری، بی حسی و گزگز در پا و دست شود.
-
♦ نوروپاتی محیطی: علاوه بر تحت‌فشار قرارگرفتن اعصاب به دلیل بروز بیماری‌هایی مانند دیسک کمر یا دیسک گردن، التهاب غلاف احاطه‌کننده اعصاب (میلین) باعث ایجاد وضعیتی می‌شوند که به آن نوروپاتی محیطی می‌گویند. دلایل مختلفی در ابتلا به نوروپاتی محیطی نقش دارند؛ مثلاً اگر به دیابت مبتلا باشید و یا تیروئیدتان کم‌کار شده باشد.
-
♦ زیاده‌روی در نوشیدن الکل و عدم استفاده از منابع ویتامین ب را هم باید به این موارد اضافه کنیم. پس سعی کنید هر چند مدت یکبار با انجام یک چکاپ پزشکی از کمبودها و مشکلاتی که در بدنتان وجود دارد آگاه شوید و از بروز بیماری‌های جدی پیشگیری کنید.
-
♦ دیابت: آسیب عصبی یکی از مهم‌ترین دلایل بی حس شدن دست و پا هنگام خواب است. دیابت نیز به‌عنوان یکی از شایع‌ترین بیماری‌هایی که باعث ایجاد آسیب عصبی می‌شود، می‌تواند در بروز علائم نوروپاتی دیابتی تأثیرگذار باشد. عدم کنترل به‌موقع دیابت باعث ایجاد علائم دیگری مانند تکرر ادرار، تشنگی بیش از اندازه و بوی بددهان می‌شود.
-
♦ سندروم تونل کارپال: در بسیاری از مواقع بی حسی و گزگز شدن انگشتان دست می‌تواند به دلیل وجود سندروم تونل کارپال و در موارد شدید ضعف و درد عضلانی باشد.
-
♦ بارداری: اکثر خانم‌هایی که در دوران بارداری به سر می‌برند، از بی حس شدن پا و دست هنگام خواب و احساس خواب‌رفتگی و گزگز در انگشتان خود شکایت می‌کنند. تغییراتی که در دوران بارداری اتفاق می‌افتد از مهم‌ترین عوامل ایجاد مشکلات متعدد نظیر بی‌حسی یا درد عضلانی است. با بزرگ‌تر شدن جنین، ظرفیت رحم افزایش می‌یابد که این خود یکی از مهم‌ترین عوامل ایجاد فشار در اعصاب و رگ‌های خونی است. پس اگر یک خانم باردار هستید و با چنین علائمی مواجه شده‌اید، جای هیچ‌گونه نگرانی نیست. با اتمام دوره بارداری متوجه خواهید شد که تمامی این علائم رو به بهبودی خواهند رفت.
-
♦ روماتیسم مفصلی: روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید که با علائمی نظیر بی‌حسی و خشک‌شدن عضلات و مفاصل به‌خصوص هنگام صبح و پس از بیدارشدن همراه است یکی از مهم‌ترین علائم بی حس شدن پا و دست هنگام خواب می‌‍باشد.
-
♦ پایین آمدن سطح ویتامین ب در بدن: بدون ما به ویتامین‌ها نیاز دارد و کمبود هر نوع ویتامین در بدن با نشانه خاصی خود را نشان می‌دهد. وقتی دچار کمبود ویتامین ب و اسیدفولیک می‌شوید و بدنتان مقدار لازم از آن را دریافت نمی‌کند، ممکن است به طور مداوم در طول شب احساس بی‌حالی یا خواب‌رفتگی در پا و دست داشته باشید. نکته جالب درباره کسانی که معمولاً در خوابیدن مشکل دارند (کم‌خواب هستند یا موقع خوابیدن، چند بار بیدار می‌شوند و دوباره می‌خوابند) این است که احتمالاً سطح ویتامین ب و فولیک‌اسید خونشان پایین آمده و خود از آن خبر ندارند.
-
♦ نوشیدن بیش از اندازه الکل: یکی از رایج‌ترین مشکلاتی که در افراد مبتلا به اختلال الکلیسم به وجود می‌آید بی حس شدن پا و دست در خواب و احساس گزگز در انگشتان است. به طور معمول این مشکل برای افرادی به وجود می‌آید که به‌صورت افراطی از مشروبات الکلی استفاده می‌کنند.
-
♦ بیماری‌های خودایمنی: در افرادی که دچار بیماری‌های خودایمنی هستند معمولاً اعصاب مورد حمله قرار می‌گیرد. تحریک سیستم ایمنی در اثر حمله می‌تواند سریع یا آهسته رخ بدهد. علاوه بر این عفونت به‌عنوان مهم‌ترین عامل باعث شدت‌گرفتن این علائم خواهد شد. همان‌طور که در قسمت‌های قبل هم اشاره کردیم؛ بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و ام اس در ایجاد نشانه‌های بی حس شدن پا و دست هنگام خواب تأثیرگذار هستند.
-
♦ میگرن: کسانی که با دردهای میگرنی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، احتمالاً بی‌حسی و خواب رفتن پا و دست را به‌عنوان یک نشانه و یا بهتر است بگوییم یک زنگ خطر پیش از وقوع حمله میگرنی تجربه کرده‌اند. در چنین مواقعی سعی کنید علائم را جدی بگیرید و با پیشگیری به‌موقع جلوی حملات میگرن را بگیرید.
-
♦ مسمومیت: متأسفانه، بسیاری از افراد به‌موجب شغل خود مجبور هستند که در معرض مواد شیمیایی مختلف مانند سرب و جیوه قرار بگیرند. تمام این مواد شیمیایی زمینه ابتلا فرد به نوروپاتی محیطی را فراهم می‌کنند. اکثر این افراد در هنگام خواب با علائمی نظیر بی‌قراری دست و پا و گزگز انگشتان مواجه می‌شوند.
تشخیص علت گزگز و خواب رفتن دست و پا
وقتی برای تشخیص دلیل گزگز و خواب رفتن پا و دست به پزشک مراجعه می‌کنید، او در ابتدا شما را معاینه می‌کند تا عملکرد بدنتان را از لحاظ احساس و حرکت مورد بررسی قرار بدهد. برای کسب اطلاعات لازم راجع به بیماری‌های مختلف نیز، سؤالاتی راجع به سوابق پزشکی و داروهایی که قبلاً مصرف کرده‌اید از شما پرسیده می‌شود.
علاوه بر این سوابق خانوادگی نیز تأثیر بسزایی در تشخیص علت بیماری شما دارد. جهت افزایش دقت در تشخیص ممکن است آزمایش‌های زیر نیز برای شما تجویز شود:
-
♦ تست‌های تصویربرداری: جهت کسب اطمینان از سلامت سیستم عصبی آزمایش‌های سونوگرافی، ام آر آی، یا اشعه ایکس برای شما تجویز می‌شود.
-
♦ آزمایش خون: همان‌طور که در قسمت قبل در بررسی علت بی حس شدن پا و دست هنگام خواب، به این موضوع اشاره کردیم که عوامل متعددی می‌تواند باعث ایجاد این مشکل در بدن شما شود. حتماً نیازمند بررسی فاکتورهای مختلف از جمله کمبود ویتامین، اسید فولیک یا سطح سلول‌های خونی و هورمون‌های بدن خود هستید.
-
♦ آزمایش تست اعصاب: در این آزمایش، عملکرد اعصاب بدن با استفاده از آزمایش‌های الکتروموگرافی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
بررسی راهکارهای درمان بی حس شدن دست و پا هنگام خواب
برای درمان بی حسی پا و دست در خواب در ابتدا باید علت آن مشخص شود. اگر به دلیل حالات موقت، مانند خوابیدن روی دست یا قراردادن پا برای مدت‌زمان طولانی زیر بدن صورت‌گرفته باشد، به‌راحتی با تغییر پوزیشن این مشکل برطرف خواهد شد. اما اگر علائم دیگری هم همراه با بی حسی دست و پا هنگام خواب در بدن شما ظاهر شده است، حتماً باید از روش‌های درمانی که پزشک متخصص برای شما تجویز می‌کند استفاده کنید.
مهم‌ترین این روش‌ها عبارت است از:
-
♦ تجویز مکمل‌های دارویی برای جبران کمبود ویتامین‌های بدن
-
♦ اصلاح برنامه غذایی
-
♦ اصلاح ستون فقرات
-
♦ انجام حرکات کششی
-
♦ استفاده از برنامه ورزشی مخصوص
-
♦ کنترل و مدیریت سوءمصرف الکل
-
♦ استفاده از مسکن برای کاهش علائم درد
علاوه بر مواردی که ذکر شد، اگر علت بی حس شدن پا و دست هنگام خواب به دلیل وجود بیماری‌های خودایمنی و نوروپاتی محیطی باشد حتماً باید برای رفع این علائم به پزشک متخصص مراجعه و با دارودرمانی و تغییر سبک زندگی به کنترل علائم بیماری کمک کنید.
روش‌هایی برای پیشگیری از بی حس شدن پا و دست هنگام خواب
بی حس شدن پا و دست هنگام خواب یکی از ناخوشایندترین اتفاقاتی است که اکثر افراد با آن مواجه می‌شوند. در مواردی که علت آن وجود بیماری یا نقص در سیستم ایمنی بدن نباشد؛ می‌توان با استفاده از یک سری راهکارها از شدت‌گرفتن علائم جلوگیری کرد در ادامه برخی از مهم‌ترین آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
اگر هنگام خواب عادت دارید که دست خود را زیر بالش قرار بدهید، این بار سعی کنید برای پیشگیری از گزگز انگشتان و خواب رفتن دست و پا، وضعیت خود را تغییر بدهید تا عادات غلط خوابیدن را از بین ببرید.
با استفاده روزانه از ویتامین‌هایی که پزشک متخصص برای شما تجویز کرده است کمبودهای بدن خود را جبران کنید تا خواب آرام‌تری داشته باشید.
استفاده از برنامه‌های روتین ورزشی یک عادت بسیار مطلوب است که به شما کمک می‌کند تا حد زیادی از علائمی مانند اختلال در خواب به دلیل گزگز و خواب رفتن دست و پا جلوگیری کنید.
اگر احساس می‌کنید که محل خواب شما مناسب نیست یا دمای آن بیش از اندازه زیاد است سعی کنید آن را به حالت نرمال تغییر بدهید؛ زیرا بسیاری از اختلالات خواب و بی‌حسی دست و پا به علت افزایش دمای اتاق است.
ماساژدرمانی و کمپرس گرم یکی از مهم‌ترین مواردی است که به شما کمک می‌کند تا علاوه بر کاهش علائم بی‌حسی و خواب رفتن دست و پا هنگام خواب، از بروز مجدد این علائم پیشگیری کنید. ماساژ و استفاده از کمپرس گرم باعث تحریک سیستم گردش خون و آرامش اعصاب می‌شود.
چه زمانی برای رفع علائم بی حس شدن پا و دست هنگام خواب به پزشک مراجعه کنیم؟
نامناسب‌بودن پوزیشن شما حین خواب یا نوروپاتی‌های محیطی مهم‌ترین علت گزگز یا خواب رفتن دست و پا در طول شبانه‌روز هستند. در حالت اول اگر بتوانید موقعیت خود را تغییر بدهید کم‌کم علائم مربوط به خواب‌رفتگی دست و پا برطرف خواهد شد.
اما اگر به طور مداوم و بدون اینکه حالت نشستن یا خوابیدن شما نامناسب باشد با بی حس شدن پا و دست مواجه می‌شوید، حتماً باید به بررسی سایر علائم بپردازید تا متوجه شوید که دقیقاً چه عاملی باعث ایجاد این مشکل در بدن شما شده است. در ادامه شما را با برخی از مهم‌ترین علائمی که به شما کمک می‌کند برای درمان و پیشگیری به پزشک متخصص مراجعه کنید آشنا می‌کنیم:
-
♦ ادامه‌دار بودن بی حس شدن پا و دست هنگام خواب: به‌طورکلی یکی از مهم‌ترین عواملی که به تشخیص بیماری کمک می‌کند مدت‌زمان بروز علائم و ادامه‌دار بودن آن است. اگر به طور مداوم با بی حس شدن پا و دست هنگام خواب مواجه می‌شوید حتماً باید برای پیشگیری و تشخیص بیماری به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
-
♦ ایجاد بی حسی در دو دست یا پا: اگر به طور هم‌زمان هر دو دست یا هر دو پای شما خواب رفته‌اند یا دچار گزگز شده‌اند؛ حتماً باید برای تشخیص و درمان به متخصص مراجعه کنید.
-
♦ تمرکز در یک قسمت از بدن: درصورتی‌که بی‌حسی و احساس گزگز در یک قسمت از بدن شما متمرکز شده است باید برای بررسی‌های بیشتر و تشخیص مشکل به پزشک متخصص مراجعه کنید.
-
♦ مشکل در تکلم و اختلال در راه‌رفتن: اگر نمی‌دانید دلیل بی‌حس شدن پا و دست در خواب چیست؟ حتماً باید علائمی که در بدن شما بروز می‌کند را جدی بگیرید و با تشخیص زودهنگام به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. اختلالات تکلم یا ناهماهنگی در راه‌رفتن یکی از مهم‌ترین علائمی هستند که به شما گوشزد می‌کنند؛ بدن شما نیازمند چکاپ پزشکی است.
-
♦ علائم به طور مداوم ظاهر و ناگهان از بین می‌روند: علامت نگران‌کننده‌ای که به شما اثبات می‌کند نیازمند دریافت خدمات پزشکی هستید، ظهور مداوم و ازبین‌رفتن ناگهانی علائم بی حس شدن پا و دست هنگام خواب است.
کلام پایانی
بی حس شدن دست و پا هنگام خواب، یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که برای بسیاری از افراد به وجود می‌آید. شدت و علت بی حسی دست و پا در خواب به عوامل مختلفی بستگی دارد. در بسیاری از مواقع، قرارگرفتن دست زیر سر یا نامناسب‌بودن موقعیت بدن هنگام خواب، باعث ایجاد حالت موقت گزگز یا خواب‌رفتگی در دست و پا می‌شود اما گاهی اوقات همراه شدن سایر علائم در کنار این مشکل می‌تواند، نشان‌دهنده یک اختلال جدی در بدن شما باشد.
به همین دلیل باید برای تشخیص و درمان به پزشک متخصص مراجعه کنید. متخصصان ما با داشتن تجربه و مهارت فوق‌العاده بالا در زمینه تشخیص انواع بیماری‌های مغز و اعصاب به شما کمک می‌کنند تا هرچه سریع‌تر علائم بیماری خود را کنترل کنید.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو