نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

آیا ورم پا بعد از عمل دیسک کم همیشه وجود دارد؟

مهم‌ترین علت ورم پا بعد از عمل دیسک کمر چیست؟

• ♦ عفونت: ایجاد عفونت در محل جراحی می‌تواند به ورم پا بعد از عمل دیسک کمر منجر شود. درصورتی‌که علائم عفونت مانند درد، تورم، قرمزی و احساس گرما در محل عمل جراحی دارید، بهتر است این موارد را به پزشک خود اطلاع دهید.
• ♦ خونریزی: خونریزی داخلی یا خارجی ممکن است منجر به پف پاها شود. درصورتی‌که پس از انجام عمل خونریزی یا لکه بینی داشته باشید، باید به پزشک خود مراجعه کنید.
• ♦ تشکیل لخته خون: در برخی موارد، لخته خون ممکن است در عروق پا تشکیل شود که باعث پف پاها می‌شود. درد، تورم، قرمزی و احساس گرما در پا  از علائم تشکیل لخته خون در عروق پا هستند.
• ♦ تحریک عصبی: در برخی موارد، عمل جراحی دیسک درون کمر ممکن است عصب‌های پا را تحریک کند که منجر به ورم کردن پا می‌شود. اگر علائم تحریک عصبی مانند درد، سوزش، احساس برق‌گرفتگی یا ضعف در پا داشته باشید، باید به پزشک خود این موارد را اطلاع دهید.

علائم و نشانه‌های ورم پا بعد از عمل دیسک کمر

• ♦ تورم، قرمزی و گرما: در این حالت پا بزرگ‌تر و متورم به نظر می‌رسد، همچنین ممکن است قرمز و گرم‌تر از سایر نقاط باشد.
• ♦ محدودیت حرکت و کاهش عملکرد پا: ورم کردن پا می‌تواند منجر به مشکلات حرکتی شامل کمبود تعادل و مانند کاهش قدرت عضلات پا شود.
• ♦ سفتی و سختی: پاها ممکن است در هنگام لمس سفت‌وسخت به نظر برسند.
• ♦ کاهش قدرت و حساسیت: عصب‌های ناحیه متورم ممکن است تحت‌تأثیر قرار گیرند و باعث کاهش قدرت و حساسیت در پاها شوند.

روش‌های تشخیص جهت شناسایی علت تورم پاها بعد از عمل دیسک کمر

• ♦ آزمایش‌های تصویربرداری: پزشک ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند رادیوگرافی، سی‌تی‌اسکن (CT) و MRI  برای مشخص‌کردن علت علائم نگران‌کننده التهاب پا پس از عمل کردن دیسک در کمردر بیمار استفاده کند. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا وضعیت دیسک داخل کمر و همچنین وجود هرگونه فشار و تحریک عصبی را بررسی کند.
• ♦ آزمایش‌های عصب‌شناسی: پزشک ممکن است از آزمایش‌های عصب‌شناسی مانند الکترومیوگرافی (EMG) و نوروگرافی استفاده کند تا عملکرد عصب‌ها و عضلات را بررسی کند. این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا تشخیص دقیق‌تری درباره تحت‌تأثیر قرارگرفتن عصب‌ها و عضلات پا داشته باشد.

چه عواملی علائم نگران‌کننده التهاب پا پس از عمل کردن دیسک در کمر را بیشتر می‌کنند؟

• ♦ نشستن و ثابت نگاه‌داشتن پا برای مدت طولانی: نشستن طولانی‌مدت و ساکن یا آویزان نگه‌داشتن پاها می‌تواند باعث تجمع خون و مایعات در پاها شده و ورم را تشدید کند. در صورت امکان، از نشستن برای مدت طولانی اجتناب کنید و هرچند ساعت یک‌بار تغییر وضعیت داده یا برخی از حرکات سبک نرمشی را انجام دهید.
• ♦ فعالیت فیزیکی کم: فعالیت فیزیکی کم و ورزش‌نکردن می‌تواند باعث ضعف عروقی شود و گردش خون را مختل کند. اختلال در گردش خون از جمله عواملی است که می‌تواند منجر به ورم پا بعد از عمل دیسک کمر شود. توصیه می‌شود که با نظر پزشک به میزان مناسبی در هفته فعالیت فیزیکی داشته باشید و ورزش‌های سبک شامل پیاده‌روی و تمرینات آسان را در برنامه روزانه خود بگنجانید.
• ♦ مصرف غذاهای ناسالم: مصرف غذاهای پرچرب، پرنمک و دارای قند بالا می‌تواند باعث افزایش وزن و ایجاد مشکلات عروقی شود که به ورم کردن پا منجر می‌شود. توصیه می‌شود که رژیم غذایی سالم و متنوعی را رعایت کنید و از مصرف غذاهای پرچرب و ناسالم مانند فست‌فودها، غذاهای سرخ‌کردنی و سایر غذاهای فراوری‌شده خودداری کنید. 
• ♦ مصرف دخانیات و الکل: مصرف دخانیات و الکل می‌تواند تأثیر منفی بر روی جریان خون و سیستم ایمنی بدن داشته باشد. این مواد می‌توانند عملکرد عروق را تحت‌تأثیر قرار داده و باعث محدودشدن جریان خون و ورم پا بعد از عمل دیسک کمر شوند. همچنین، مصرف دخانیات و الکل می‌تواند به عوارض جانبی عمل دیسک میان کمر اضافه شود و فرایند بهبود را مختل کند. بنابراین، بهتر است قبل و پس از انجام عمل دیسک میان کمر، از مصرف دخانیات و الکل خودداری کنید.
• ♦ استفاده از لباس‌های تنگ و بسته: استفاده از نوع این لباس‌ها می‌تواند باعث محدودشدن جریان خون در پاها شود و ورم را تشدید کند. توصیه می‌شود که از لباس‌های مناسب و راحت استفاده کنید تا به پاها فشار زیادی وارد نکند.
• ♦ استفاده از کفش نامناسب: استفاده از کفش‌های نامناسب و غیر طبی می‌تواند باعث ایجاد فشار در پاها شده و یک علت التهاب پا پس از عمل دیسک درون کمر در بیمار باشد. برای محافظت از پاها و تسریع روند بهبودی پس از انجام عمل ضروری است که از کفش و کفی‌های مناسب و راحت استفاده کنید.
• ♦ استرس و عوامل روان‌شناختی: عوامل روان‌شناختی ازجمله استرس، اضطراب و افسردگی بر سیستم اعصاب تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم زیادی داشته و با تغییر در جریان و فشارخون می‌توانند از عوامل ایجاد ورم در پاها باشند. علاوه بر این، استرس و سایر عوامل روان‌شناختی می‌توانند به تغییرات در سطح هورمون‌های بدن ازجمله افزایش سطح کورتیزول منجر شوند. برخی از هورمون‌ها مانند کورتیزول، باعث افزایش نگهداری آب در بدن شده و درنتیجه ورم کردن پا را افزایش می‌دهند.

پیشگیری از ایجاد ورم پا بعد از عمل دیسک کمر

• ♦ استفاده از کفش و لباس‌های مناسب: پس از انجام عمل، تا جای ممکن از لباس‌های راحت و آزاد استفاده کنید. استفاده از کفش‌های راحت و طبی و جوراب‌های فشاری می‌تواند به جلوگیری از ورم پا بعد از عمل دیسک کمر کمک کند.
• ♦ آب‌درمانی: استفاده از تکنیک‌هایی مانند آب‌درمانی با آب گرم و یا آب سرد می‌تواند به کاهش ورم و التهاب در پاها کمک کند. به این منظور می‌توانید پس از مشورت با پزشک، پاهای خود را در آب گرم قرار داده و سپس به طور تدریجی آن را به آب سرد تغییر دهید.
• ♦ استفاده از تکنیک‌های آرامش‌بخش: استفاده از تکنیک‌هایی مانند یوگا، تمرین تنفس عمیق و ماساژدرمانی می‌تواند به کاهش التهاب و ورم کردن پاها کمک کند.
• ♦ رژیم غذایی مناسب: مصرف مواد غذایی ضدالتهابی مانند ماهی، زنجبیل، پرتقال و سبزی‌های تازه و پرهیز از مصرف غذاهای ناسالم می‌تواند به کاهش ورم کردن پای شما کمک کند.

مواد غذایی مفید برای کاهش ورم پاها بعد از عمل دیسک کمر

• ♦ میوه‌ها و سبزی‌ها: مصرف میوه‌ها و سبزی‌های غنی از آب و فیبر می‌تواند به حفظ رطوبت بدن و جلوگیری از تشدید ورم کردن پا کمک کند. برخی از میوه‌ها و سبزی‌های مفید برای پیشگیری و کاهش ورم کردن پا عبارت‌اند از: خربزه، هندوانه، خیار، کرفس و سبزی‌های تازه مانند ریحان و جعفری.
• ♦ ماهی: ماهی‌های چرب مانند سالمون و تن، اگر به روش سالم مانند آب پز کردن طبخ شوند می‌توانند به کاهش التهاب و ورم کردن پا کمک کنند، این ماهی‌ها حاوی اسیدهای چرب امگا-۳ هستند که خواص ضدالتهابی دارند.
• ♦ آنتی‌اکسیدان‌ها: مصرف مواد غذایی حاوی آنتی‌اکسیدان، مانند توت‌ یا توت خشک، توت‌فرنگی، پرتقال و سبزی‌های تیره‌رنگ مانند اسفناج و کلم، می‌تواند به کاهش التهاب و ورم پا بعد از عمل دیسک کمر کمک کند.
• ♦ آب: مصرف آب به میزان کافی برای حفظ رطوبت بدن و جلوگیری از تشدید ورم کردن پا اهمیت زیادی دارد، زیرا به افزایش دفع مایعات و سموم بدن کمک می‌کند.
• ♦ غذاهای کم‌نمک: مصرف مواد غذایی با کمترین میزان نمک می‌تواند به کاهش احتباس مایعات در بدن و کاهش ورم پا پس از انجام عمل کمک کند.

مدیریت و درمان ورم پا بعد از عمل دیسک کمر

• ♦ استراحت: استراحت و کاهش فعالیت‌های جسمانی می‌تواند به کاهش التهاب و ورم کردن پای شما کمک کند. ممکن است پزشک به شما توصیه کند که برای مدت‌زمان مشخصی استراحت مطلق داشته باشید.
• ♦ داروهای ضدالتهاب: پزشک ممکن است داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی(NSAIDs) مانند ایبوپروفن، یا استفاده از داروهای ضدالتهاب موضعی را به شما تجویز کند. این داروها به کاهش التهاب و ورم کردن پا کمک می‌کنند اما در موارد شدیدتر، ممکن است به داروهای قوی‌تری مانند استروئیدها نیاز باشد.
• ♦ فیزیوتراپی: روش‌های فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی، تمرینات انعطاف‌پذیری و ماساژ می‌تواند عضلات و اعصاب پا را تقویت کرده و روند درمان ورم پاها پس از انجام عمل دیسک داخل کمر را تسریع کند.

درمان‌ ورم پاها بعد از عمل دیسک کمر با روش‌های خانگی

• ♦ استفاده از سرما: قراردادن یک بسته یخ پیچیده شده در پارچه روی ناحیه ورم پا ممکن است به کاهش التهاب و ورم کمک کند. استفاده از سرما را می‌توانید با اجازه پزشک، به مدت 10 تا 20 دقیقه، برای چند بار در روز تکرار کنید.
• ♦ قراردادن پا در ارتفاع: قراردادن پاها بالاتر از سطح بدن با استفاده از وسیله‌ای مانند بالش یا کوسن، می‌تواند به گردش خون مناسب در پاها کمک کند و ورم پا پس از انجام عمل دیسک داخل کمر را کاهش دهد. 
• ♦ استفاده از کفش و پاپوش‌های طبی: کفش و کفی‌های طبی، پاها را پشتیبانی کرده و فشار روی نقاط حساس را کاهش می‌دهند. این پاپوش‌ها معمولاً شامل ویژگی‌هایی مانند پشتیبانی قوی در قسمت پاشنه، فضای کافی برای انتقال وزن بدن و جلوگیری از فشار زیاد بر روی پاها هستند که استفاده از آن‌ها می‌تواند به کاهش ورم پا و بهبود عملکرد بیمار کمک کند. همچنین، استفاده از کفش و کفی‌های طبی با پیشگیری از تغییرات ساختاری و تنش‌های عضلانی در پاها می‌تواند عوارض پس از انجام عمل دیسک میان کمر را کاهش دهد.
• ♦ ماساژ: می‌توانید به این منظور از یک ماساژور استفاده کنید و یا به‌آرامی با حرکات نرم دست‌هایتان، پا را از بالابه‌پایین ماساژ دهید. ماساژدرمانی می‌تواند به گردش خون در پاها کمک کرده التهاب پا پس از عمل کردن دیسک در کمر را کاهش دهد.
• ♦ استفاده از گیاهان دارویی: برخی گیاهان مانند آلوئه‌ورا، زنجبیل، آویشن و زیره سبز خواص ضدالتهابی دارند و می‌توانند به کاهش ورم پا کمک کنند. بااین‌حال تنها در صورت تأیید پزشک خود، از این گیاهان استفاده کنید تا مطمئن شوید که مصرف آن‌ها با داروهای شما تداخل ایجاد نمی‌کند.

علائم نگران‌کننده التهاب پا پس از عمل کردن دیسک در کمر

• ♦ ورم شدید و غیرمعمول در پاها: اگر ورم پاها بسیار شدید و غیرطبیعی است و این ورم باعث تغییر رنگ، درد شدید، یا علائم دیگری در پای شما شده است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
• ♦ درد شدید و غیرقابل‌تحمل: اگر درد پا پس از انجام عمل دیسک داخل کمر بسیار شدید و غیرقابل‌تحمل است و با داروهای ضددرد قابل‌کنترل نیست، باید به پزشک مراجعه کنید.
• ♦ تغییر رنگ پا: اگر احساس می‌کنید همراه با ورم، پای شما تیره‌تر شده و یا رنگ پوست پا به قرمز یا آبی مایل شده است، می‌بایست برای تشخیص علت ورم پا بعد از عمل دیسک کمر به پزشک مراجعه کنید.
• ♦ احساس سختی و درد موقع حرکت‌دادن پا: اگر حرکت‌دادن پا با سختی و درد همراه است و به طور معمول قابل‌انجام نیست، باید به پزشک مراجعه کنید.
• ♦ تورم و درد در مناطق دیگر بدن: اگر تورم و درد در مناطق دیگر بدن هم‌زمان با ورم پاها رخ‌داده، بهتر است دراسرع‌وقت به پزشک مراجعه کنید.
• ♦ مشکل در تنفس و درد قفسه سینه: اگر همراه با ورم پاها، تنفس شما سخت شده و احساس درد در قفسه سینه دارید، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

سخن پایانی

ورم پا بعد از عمل دیسک کمر ممکن است به دلیل عوارض جانبی عمل جراحی بر ساختار و عملکرد اعصاب و همچنین ایجاد التهاب بعد از عمل اتفاق بیفتد. عوامل زمینه‌ای مانند سن، فعالیت فیزیکی، رژیم غذایی و مصرف دخانیات نیز در ایجاد و تشدید این عارضه تأثیرگذارند. استراحت و استفاده از داروهای ضدالتهاب در کنار روش‌های درمان خانگی و اصلاح سبک زندگی نقش مؤثری در پیشگیری از این عارضه دارند اما در برخی موارد، علت ورم پا بعد از عمل دیسک کمررا می‌تواند نشانه یک مشکل جدی باشد. اگر ورم پای شما به طور قابل‌ملاحظه‌ای زیاد شود و با سایر علائم نگران‌کننده همراه باشد، باید دراسرع‌وقت به پزشک مراجعه کنید تا ضمن تشخیص دقیق، درمان مناسب را برای شما تجویز کند.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو