نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

همه چیز درباره درمان خانگی تنگی کانال نخاعی 

حتما تا بحال نام بیماری تنگی کانال نخاعی به گوشتان خورده؛ یک بیماری خطرناک و جدی که در صورت عدم رسیدگی، خسارات جبران‌ناپذیری را به همراه دارد. تنگی کانال نخاعی یک بیماری اسکلتی عصبی است که با هدف قرار دادن نخاع و ریشه‌های عصبی آن، در انتقال پیام‌های حسی اختلال ایجاد می‌کند.

اگر تنگی کانال نخاعی مورد بی‌توجهی قرار گیرد، خطر فلجی و حتی مرگ متوجه بیمار خواهد بود. بهترین کار این است که با برزو علائم اولیه مانند درد مزمن در ستون فقرات و کمر، مشکل در دفع ادرار و مدفوع، گزگز کردن یا مورمور شدن دست و پا و... سریعا به دکتر خوب برای تنگی کانال نحاع مراجعه کنید. در ادامه مطلب ما بهترین روش‌های درمان خانگی تنگی کانال نخاعی را در اختیارتان قرار می‌دهیم.

آیا درمان تنگی کانال نخاعی در منزل موثر است؟

برای اینکه بدانیم آیا واقعا درمان خانگی تنگی کانال نخاعی موثر است یا خیر، و اینکه چه فعالیت‌ها و مواد خوراکی جز برنامه درمانی این عارضه هستند، باید ابتدا با مفهوم آن آشنا باشید. دقیقا در مرکز ستون فقرات، سوراخی موسوم به کانال نخاعی وجود دارد که نخاع درون آن قرار می‌گیرد.

حال اگر این کانال، به اندازه‌ای باریک شود که موجب فشار بر روی نخاع و ریشه‌های عصبی آن شود، تنگی کانال نخاعی یا (Spinal Stenosis) رخ داده است. این اتفاق معمولاً در اثر فرسودگی دیسک‌های بین مهره‌ای، تورم یا التهاب در ناحیه یا رشد توده‌هایی مانند کیست رخ می‌دهد. تنگی کانال منجر به درد، گزگز، سوزش، خواب رفتن پاها یا ضعف و فلجی می‌شود.

تنگی کانال نخاعی یک بیماری جدی است که نیاز به درمان تخصصی دارد. گاهی اوقات حتی ممکن است نیاز به عمل جراحی باشد. بنابراین تنها در صورتی درمان‌های خانگی پاسخگو خواهد بود که این بیماری، پیشرفت زیادی نکرده باشد و بیمار علائم شدید و غیر قابل تحملی نداشته باشد.

البته درمان‌های خانگی حتی در حین مصرف داروهای تجویزی پزشک، حین فیزیوتراپی و حتی پس از جراحی نیز در بهبود تنگی کانال نخاعی بسیار موثر هستند. نکته مهم این است که نباید انتظار داشته باشید بیماری که بسیار جدی است، با چند راهکار خانگی ساده کاملا برطرف شود. بلکه مداخلات پزشکی نیز لازم است. بنابراین حین درمان تنگی کانال نخاعی در خانه، حتما با یک پزشک متخصص مغز و اعصاب یا ارتوپد نیز در ارتباط باشید.

روش‌های درمان تنگی کانال نخاع در خانه

افرادی که مبتلا به تنگی کانال نخاعی هستند، گاه و بیگاه دچار علائمی می‌شوند که زندگی روزمره و حتی خواب راحت را از آن‌ها سلب می‌کند. در چنین مواقعی، دانستن چند راهکار خانگی ساده که موجب تسکین درد و التهاب می‌شود، بسیار کمک کننده خواهد بود. برای مثال استراحت کافی، استفاده از کمپرس سرد، ماساژ ملایم و صحیح و... چند روش ساده و کاربردی هستند که در ادامه بیشتر با آن‌ها آشنا می‌شوید.

• استراحت و پرهیز از فعالیت‌های سنگین

استراحت و پرهیز از فعالیت‌های سنگین و ورزش‌های پرفشار، با کاهش فشار وارده به ناحیه کمر و کانال نخاعی می‌تواند از تشدید علائم تنگی کانال نخاعی جلوگیری کند.

وقتی فضای اطراف نخاع در اثر تنگ شدن کانال نخاعی محدود می‌شود، انجام حرکات سنگین و پرفشار مثل بلند کردن اجسام سنگین یا دویدن، باعث افزایش فشار بیشتر به نخاع و ریشه‌های عصبی آن خواهد شد که درد و آسیب بیشتری ایجاد می‌کند. اما وقتی فرد استراحت می‌کند، فشار وارده به مهره‌ها و ناحیه کمر کمتر می‌شود. در نتیجه فشار وارد بر روی نخاع و ریشه‌های عصبی نیز کاهش میابد و از تشدید درد و آسیب‌های جدی‌تر جلوگیری به عمل می‌آید.

• کمپرس سرد

استفاده از کمپرس سرد، به عنوان یکی از بهترین روش‌های درمان تنگی کانال نخاعی، به کاهش درد و التهاب کمک زیادی می‌کند. در تنگی کانال نخاعی، فضای اطراف نخاع دچار التهاب می‌شود و باعث ایجاد درد می‌شود. استفاده از کمپرس سرد باعث کاهش التهاب، متورم شدن و دمای ناحیه می‌شود؛ چون وقتی ناحیه سرد می‌شود، خونرسانی به آنجا کمتر خواهد شد و التهاب کاهش پیدا می‌کند.

برای استفاده از کمپرس سرد می‌توانید از کیسه‌های یخ یا بطری‌های آب سرد استفاده کنید. آنها را پشت کمر یا ناحیه دردناک بگذارید. البته مراقب باشید که مستقیما با پوست تماس پیدا نکنند و از یک حوله یا پارچه به عنوان حائل استفاده کنید و به مدت یک ربع الی بیست دقیقه آن را روی محل موردنظر قرار دهید.

• ماساژ ملایم

همه ما می‌دانیم که یکی از کاربردی‌ترین روش‌ها برای کاهش درد، التهاب و حتی گزگز یک ناحیه از بدن، ماساژ ملایم و صحیح است. در مورد تنگی کانال نخاعی هم می‌توان از ماساژ استفاده کرد. ماساژ با ایجاد گرما و ارتعاشات ملایم، باعث افزایش جریان خون در ناحیه آسیب‌دیده می‌شود.

افزایش جریان خون نیز به نوبه خود، باعث دفع سموم و التهاب عضلات و بافت‌های آسیب‌دیده خواهد شد و در نتیجه درد و انقباض عضلانی کاهش پیدا می‌کند. از طرفی ماساژ با اثر بر روی اعصاب و ایجاد احساس آرامبخشی، باعث تسکین درد می‌شود. برای ماساژ در تنگی کانال نخاعی، باید ناحیه کمر، شانه‌ها و پشت را به آرامی و بدون فشار زیاد ماساژ داد.

• مصرف دارو

یکی از راه‌های ساده و سریع برای خلاص شدن از علائم آزار دهنده هر بیماری، مصرف داروها است. داروهایی که می‌توانید برای درمان خانگی تنگی کانال نخاع و تسکین علائم آن مصرف کنید عبارتند از:

• مسکن‌هایی مانند استامینوفن، ایبوپروفن، دیکلوفناک و... می‌توانند برای کم کردن میزان درد موثر باشند. این داروها را می‌توانید هر ۸ تا ۱۲ ساعت و طبق دستور دارویی مصرف کنید تا به کاهش التهاب کمک کنند.
• داروهای ضد التهاب مثل ناپروکسن علاوه بر اثر مسکن، خاصیت آنتی التهابی هم دارند که می‌تواند موثر باشد.
• داروهای شل کننده عضلانی مانند متوکاربامول یا سایکلوبنزاپرین با کاهش انقباض عضلات می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند. البته مصرف آنها باید با توصیه پزشک باشد.

درمان تنگی کانال نخاعی در خانه از دیدگاه طب سنتی

طب سنتی همواره به دنبال ارائه کم‌خطر‌ترین و بی‌عوارض‌ترین راهکارها برای درمان انواع بیماری‌ها، از جمله تنگی کانال نخاعی بوده است. متخصصان و پزشکان طب سنتی معتقدند که برای درمان تنگی کانال نخاعی در خانه، علاوه بر رعایت رژیم غذایی مناسب، باید مصرف برخی دمنوش‌ها، انجام طب سوزنی، ماساژ با پمادهای ویژه و ... انجام شود. در ادامه، شما را با توصیه‌های طب سنتی در خصوص درمان‌های خانگی این بیماری آشنا می‌کنیم.

• گیاهان دارویی

گیاهان دارویی زیادی وجود دارند که می‌توانند در درمان خانگی تنگی کانال مفید باشند. از جمله مهم‌ترین این گیاهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• زنجبیل: خاصیت ضدالتهابی زنجبیل باعث کاهش درد و التهاب می‌شود.
• زرشک: خاصیت ضدالتهاب و آنتی‌اکسیدانی زرشک سبب کاهش درد می‌شود.
• گلپر: گلپر حاوی ترکیباتی به نام کورکومین است که خاصیت ضدالتهاب قوی دارد.
• خارمریم: ترکیبات خارمریم درد و التهاب عصبی را کاهش می‌دهد.

این گیاهان را می‌توانید به صورت چای، عصاره، پماد یا کپسول مصرف کنید. البته حتما باید طبق تجویز متخصص طب سنتی با دوز مشخص باشد تا اثربخشی و ایمنی آن قابل تضمین باشد.

• وان آبگرم

کردن ناحیه کمر در آب گرم یا وان آبگرم، به تسکین علائم تنگی کانال نخاعی کمک شایانی می‌کند. آب گرم با اثر بر روی گردش خون، باعث افزایش جریان خون و شل شدن عضلات در ناحیه کمر می‌شود. همچنین گرما موجب تسکین درد و کاهش التهاب می‌شود.

بنابراین وقتی فرد مبتلا به تنگی کانال نخاعی، کمر خود را در آب نسبتا گرمی به مدت 15 الی 20 دقیقه قرار می‌دهد، عضلات اطراف مهره‌ها شل می‌شود، خونرسانی بهتر شده و در نتیجه درد و التهاب کاهش پیدا می‌کند. برای استفاده از وان آب گرم، دمای آب نباید بیش از 40 درجه سانتی‌گراد باشد. افراد مبتلا به فشارخون و مشکلات قلبی باید قبل از انجام این کار با پزشک مشورت کنند.

• طب سوزنی

طب سوزنی یکی از روش‌های درمانی مکمل در طب سنتی چینی است که در بهبود برخی علائم تنگی کانال نخاعی موثر است. در طب سوزنی، سوزن بسیار نازکی به نقاط خاصی از بدن که نقاط مریدین نام دارد، فرو می‌کنند. این کار باعث تحریک این نقاط و تنظیم جریان انرژی در بدن می‌شود.

گفته می‌شود طب سوزنی با تاثیر بر مسیرهای درد و التهاب، باعث کاهش التهاب و درد عصبی در تنگی کانال نخاعی می‌شود و می‌تواند تا حدودی به بهبود عملکرد و کیفیت زندگی بیماران کمک کند. انجام طب سوزنی باید حتماً توسط پزشک متخصص طب سوزنی و طبق پروتکل‌های استاندارد انجام شود تا از ایمنی آن اطمینان حاصل شود.

• رژیم غذایی

طب سنتی برای بهبود علائم تنگی کانال نخاعی، رعایت یک رژیم غذایی مناسب را توصیه می‌کند. مصرف میوه و سبزیجات تازه و مخصوصاً سبزیجات برگ سبز تیره مانند اسفناج و کلم بروکلی توصیه می‌شود. چراکه این مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان و ضدالتهاب طبیعی هستند.

امگا۳ موجود در ماهی‌های چرب مثل سالمون با کاهش التهاب در بهبود علائم موثر است. از طرفی، در ماهی و لبنیات، ویتامین دی فراوانی وجود دارد که موجب سلامت مهره‌ها و ستون فقرات می‌شود. مصرف روزانه این مواد غذایی و پرهیز از غذاهای فرآوری شده، فست فودها و کاهش مصرف قند، نمک و چربی‌های اشباع، به علاوه مصرف زیاد آب و مایعات در طول روز مفید است.

موثرترین ورزش‌ها جهت درمان خانگی تنگی کانال نخاع

همواره حرکات کششی و ورزش‌ها، در پیشگیری و حتی درمان بیماری‌های اسکلتی و عضلانی کمک کننده هستند. می‌دانید که تنگی کانال نخاعی نیز در واقع یک بیماری اسکلتی که می‌تواند با چندین ورزش موثر، از پیشرفت آن جلوگیری کرد و آن را به سمت درمان هدایت کرد. ورزش‌هایی همچون یوگا، دوچرخه‌سواری، شنا، پیاده‌روی و... در درمان تنگی کانال نخاعی کمک زیادی می‌کنند که در ادامه، در رابطه با آن‌ها بیشتر توضیح خواهیم داد.

• یوگا

یوگا یک نوع تمرین و ورزش است که شامل مجموعه‌ای از حرکات کششی، تنفسی و مدیتیشن است و ریشه در فرهنگ هند باستان دارد. یوگا تا حد زیادی بر انعطاف‌پذیری تاکید دارد و باعث افزایش انعطاف و دامنه حرکتی بدن می‌شود. همین امر باعث می‌شود در افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی، فشار وارده به عصب در اثر تنگی فضا کمتر شده و درد و علائم بهبود پیدا کند.

علاوه بر این، تمرینات تنفسی و مدیتیشن در یوگا به آرامش بیشتر عضلات و اعصاب و کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کند که این نیز در بهبود علائم تنگی کانال نخاعی موثر است. بنابراین انجام منظم یوگا و با تاکید بر حرکات کششی می‌تواند کمک‌کننده باشد.

•  شنا

وقتی وارد استخر می‌شوید و بر روی آب شناور می‌مانید، احساس بی‌وزنی می‌کنید. این عامل، فشار وارده بر ستون فقرات و ناحیه کمر را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهد. حرکت در آب نیاز به انرژی کمتری دارد و عضلات کمتر خسته می‌شوند، بنابراین فرد مبتلا می‌تواند بدون درد بیشتر، حرکت کند.

آب گرم استخر یا جکوزی اثرات آرامبخشی برای عضلات دارد و درد را کاهش می‌دهد. بهتر است شنای پشت یا کرال سینه با حرکات آرام انجام شود. استفاده از شنای کف استخر با حرکات پرفشار نامناسب است. همچنین پس از شنا حتما نرمش‌های کششی انجام دهید.

• دوچرخه‌سواری

دوچرخه‌سواری یکی از فعالیت‌ها و ورزش‌های هوازی توصیه شده برای افراد مبتلا به تنگی کانال نخاعی است. دوچرخه‌سواری به صورت ملایم و با شدت پایین تا متوسط، می‌تواند در بهبود عملکرد و کاهش درد این بیماران موثر باشد. علت اثربخشی دوچرخه‌سواری بدین شرح است که دوچرخه‌سواری ورزشی بدون تنش و ضربه است که فشار کمی را بر مهره‌ها وارد می‌کند.

این ورزش، با بهبود گردش خون و افزایش اکسیژن‌رسانی، التهاب و در نتیجه درد کاهش می‌یابد. از طرفی تقویت عضلات اندام تحتانی و بهبود ثبات مرکزی بدن، فشار وارده بر ستون فقرات را کاهش می‌دهد و ترشح اندورفین‌ها و هورمون‌های شادی‌بخش، اثر مسکن طبیعی را به همراه خواهد داشت. روزانه به مدت ۲۰-۳۰ دقیقه دوچرخه‌سواری کنید.

• پیاده‌روی

پیاده‌روی نیز یکی از موثرترین و ساده‌ترین روش‌های درمانی برای بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی است. پیاده‌روی به عنوان یک فعالیت هوازی، اثرات مثبت متعددی بر بدن دارد که باعث تسکین درد و بهبود عملکرد می‌شود.

این ورزش، با افزایش جریان خون و اکسیژن‌رسانی به اندام‌ها، التهاب را کاهش داده و در نتیجه درد و فشار بر روی اعصاب را کم می‌کند. با پیاده‌روی، به مرور زمان عضلات ناحیه پا و لگن تقویت می‌شود و به ستون فقرات فشار کمتری وارد خواهد شد. توصیه می‌شود روزانه 20-30 دقیقه با سرعت پایین تا متوسط پیاده‌روی کنید.

• حرکات کششی

انجام حرکات کششی منظم و صحیح، می‌تواند در بهبود علائم تنگی کانال نخاعی مفید باشد. حرکات کششی با هدف افزایش انعطاف‌پذیری و دامنه حرکتی مفاصل و عضلات انجام می‌شود. در تنگی کانال نخاعی، کشش عضلات کمر و ران باعث می‌شود فشار کمتری بر روی استخوان‌های ستون فقرات وارد شود و در نتیجه درد و تحریک اعصاب کاهش پیدا کند.

از جمله مهم‌ترین حرکات کششی مفید در این بیماران می‌توان به کشش همسترینگ، کشش ران، کشش کمر به جلو و عقب و کشش سینه به جلو و عقب اشاره کرد. مدت زمان هر کشش 15 تا 30 ثانیه و تعداد تکرار 3 الی 5 بار توصیه می‌شود. حرکات باید به آرامی و بدون ایجاد درد انجام شوند.

درمان تنگی کانال نخاعی در خانه برای چه کسانی مناسب است؟

به طور کلی، درمان خانگی تنگی نخاع برای تمام افرادی که این بیماری را به صورت خفیف دارند مناسب است. اما گروه‌های پرخطر مانند خانم‌های باردار و سالمندان که حساسیت بیشتری دارند، بهتر است بجای انجام جراحی از روش‌های درمان تنگی نخاع در خانه استفاده کنند که محافظه‌کارانه‌تر است. خانم‌های باردار به دلیل تغییرات هورمونی و تغییر شکل بدن، در معرض خطر بیشتری برای عوارض حین و بعد از جراحی هستند. از طرفی بی‌حسی و داروها می‌تواند بر جنین تاثیر بگذارد.

سالمندان نیز به دلیل ضعف سیستم ایمنی و مشکلات زمینه‌ای متعدد پزشکی، احتمال عفونت، خون‌ریزی و سایر عوارض حین و پس از عمل در آنها بیشتر است. مخصوصا سالمندانی که بالای ۸۰ سال دارند در خطر بیشتری قرار دارند. روش‌های خانگی مانند استراحت، دارو درمانی، فیزیوتراپی، درمان‌های گیاهی و ... عوارض کمتری داشته و سازگاری بهتری با بدن آنها دارد. بنابراین در این گروه‌های خاص، توصیه می‌شود حتماً جراحی تنها به عنوان آخرین گزینه و پس از ارزیابی دقیق پزشک در نظر گرفته شود.

سخن پایانی

در این مقاله شما را با انواع روش‌های درمان خانگی تنگی کانال نخاعی آشنا کردیم. گفتیم که درمان‌های خانگی و غیرتهاجمی می‌توانند در کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی، تا حد زیادی مفید باشند، اما هیچگاه جایگزین درمان‌های استاندارد و تخصصی نخواهند شد.

توجه به استراحت، محدود کردن فعالیت‌های پرفشار، استفاده از داروهای تسکین‌دهنده، ورزش‌های ملایم، درمان‌های گیاهی و ...  تا حد زیادی از شدت درد ناشی از تنگی کانال نخاعی می‌کاهند و عملکرد فرد را بهبود می‌بخشند. در کنار روش‌های درمان تنگی کانال نخاع در منزل، تحت نظر متخصص بودن و دریافت درمان‌های تهاجمی مثل جراحی یا تزریق اپیدورال در صورت لزوم ضروری است.

مهم‌ترین نکته آن است که همیشه باید از دستورات پزشک پیروی کرد. برای این امر و اطمینان خاطر بیشتر، به شما پیشنهاد می‌کنیم از طریق ورود به سایت، با متخصصان ما ارتباط داشته باشید و سوالات و مشکلات خود را مطرح نمایید.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو