نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
سیر تا پیاز نکات مهم "بعد عمل دیسک کمر"؛ بررسی عوامل خطر
"بعد عمل دیسک کمر" چهکار باید کرد؟ جراحی تمام شده، اما خطر هنوز وجود دارد! اگر فکر میکنید جراحی دیسک کمر پایان دردهای شماست، سخت در اشتباهید! یک حرکت نادرست، بلندکردن جسم سنگین یا حتی نشستن طولانی میتواند باعث بازگشت فاجعهبار درد، پارگی مجدد دیسک یا حتی آسیب نخاع شود! آیا میدانید عدم رعایت دقیق دستورات پزشکی ممکن است شما را برای همیشه به تخت ببندد؟ این مقاله را بخوانید زیرا یک اشتباه ساده میتواند تمام زحمات شما را نابود کند!
بهترین دکتر برای عمل دیسک کمر برای رفع این مشکلات جراحی را عموماً توصیه میکند. بااینوجود بعد از عمل جراحی دیسک ناحیه کمر موارد بسیاری را باید مدنظر قرارداد تو روند بهبودی خوب پیش برود. در این مقاله سعی شده است که کلیه موارد و نکات مهم درباره بعد از جراحی دیسک کمر بیان شود.
آنچه در این مقاله می خوانید:
بعد عمل دیسک کمر چه انتظاری باید داشته باشید
پس از جراحی دیسک ناحیه کمر ممکن است بیمار با عوارضی روبرو شود که با رعایت نکاتی میتوان تمامی این خطرات و عوارض را مدیریت کرد. ستون فقرات بدن از مهرهها تشکیل شده است. دیسکهای بین مهرهای کمکفنر هستند و مانند بالش بین مهرهها عمل میکنند.
این دیسکها اجازه میدهند تا کمر ما قوی و انعطافپذیر باشد. مشکلات مربوط به این قسمت بدن مانند فتق دیسک و دژنراسیون میتواند منجر به مسائل مختلفی مانند درد در پاها شود.
در زیر انتظاراتی را که بعد از عمل دیسک کمر میتوان داشت، در قالب یک طرح کلی برای زمان بهبودی بعد این عمل بیان شده است. فیزیولوژی منحصربهفرد و پیچیدگی جراحی شما میتواند بر این دوره نیز تاثیر بگذارند.
روز اول - روز ۲: شما پس از عمل برای بهبودی در بیمارستان بستری خواهید شد. بعد از بههوشآمدن قسمت سخت ماجرا آغاز میشود. شاید متخصص توصیه کند در همان روز راهرفتن را شروع کنید. این کار در واقع فایده بسیار خوبی دارد. داروهای درد تجویز میشوند و برای تقویت و محافظت از فتق تازه ترمیم شده، تمرینات و تکنیکهای مناسب حرکت به شما آموزش داده خواهد شد. بسته به پیچیدگی جراحی بستریشدن شما در بیمارستان ممکن است در هر جایی از چند ساعت تا چند روز ادامه داشته باشد.
هفتههای ۱-۴: هنگامی که در خانه هستید میتوانید برخی از فعالیتهای عادی مانند استحمام، آشپزی، رانندگی و سایر کارهای روزانه را از سر بگیرید. در بسیاری از موارد اگر شغل راحتی دارید به کار خود میتوانید برگردید. اگر به شما فیزیوتراپی تجویز شود حتماً آن را کامل انجام دهید. پیگیری جلسات فیزیوتراپی در روند بهبودی کامل تاثیر زیادی خواهد داشت.
هفتههای ۵-۱۲: بهبودی شما به پیشرفت خود ادامه خواهد داد. از شما انتظار میرود که از جراح خود وقت پیگیری بگیرید تا اطمینان حاصل شود که روند درمان بهدرستی ادامه مییابد. در هر ویزیت ممکن است نهتنها یک مشاوره بلکه تصویربرداری برای مشاهده روند بهبودی انجام شود. فعالیتهای تمرینی شما در این زمان نیز افزایش مییابد.
هفته ۱۲ و بعد از آن: شما بعد از سه ماه بهاحتمال زیاد بیشتر کارهایی را انجام میدهید که قبل از عمل انجام میدادید. مهم است که از دستورالعملهای پزشک و فیزیوتراپی خود پیروی کنید.
دلایل نیاز به عمل مجدد بعد از عمل دیسک کمر
معمولاً نوع فتق و نوع تکنیک جراحی مورد استفاده میتواند منجر به فتق دوم پس از جراحی شود. اگر فتق دوم رخ دهد شاید به عمل دیگری احتیاج داشته باشید که به طور معمول نسبت به عمل قبلی موفقتر است. برخی از دلایل احتمالی که میتوانند منجر به فتق دوم بعد عمل دیسک کمر شوند در زیر توضیح داده شدهاند.
چاقی
شاخص توده بالای بدن معمولاً به این معنی است که خطر فتق دوم بیشتر است. بر اساس مطالعهای که با مشارکت ۲۲۶ بیمار با وزنهای مختلف انجام شد، خطر جراحی دوم به دلیل فتق مکرر برای بیماران مبتلا به چاقی حدود ۲۵ درصد بود.
انتخاب نادرست سبک زندگی
بیمارانی که بیشتر از شیوه زندگی بیتحرکی برخوردار هستند، نتایج میکرودیسککتومی ضعیفی داشتند. پس از جراحی دیسک ناحیه کمر اگر مدت طولانی از نظر جسمی غیرفعال باشید، احتمال عود فتق بالاتری وجود دارد. زیرا این امر میتواند منجر به سستشدن عضلات شود. علاوه بر این، استعمال دخانیات نیز از بهبودی شما پس از این عمل جلوگیری میکند.
دیابت
مطالعات نشان داده است که بیماران مبتلا به دیابت در مقایسه با سایر افراد بهبودی کمتری دارند.
علائم فتق مجدد پس از جراحی دیسک کمر
فتق دوم بعد از جراحی دیسک میتواند از چند هفته تا حدود ۲ سال پس از عمل رخ دهد. به همین دلیل بیماران ممکن است علائم اولیه فتق دیسک را تجربه کنند. برخی از نشانههای ابتلا به فتق مجدد دیسک احساس درد در پشت از جایی که این عمل انجام شده به سمت پشتپا را شامل میشود.
یکی دیگر از نشانههای آن ضعف در پاها، کاهش رفلکس در مچ پا یا زانو است. بهصورت کلی اگر فتق دوم بعد از میکرودیسکتومی رخ دهد شاید درد در جای دیگر بدن را تجربه کنید.
بدن با عوارضی مثل درد و کبودی و تورم در ناحیه جراحی شده یا سختی در حرکت در روزهای اول که عوارضی گذرا هستند اگر جراح ماهر باشد این علایم نگرانی ندارد و عوارض جدیتر مثل عفونت محل زخم، انتشار عفونت در خون، بروز لخته و خطر آمبولی هستند که مسلماً با انتخاب جراح باتجربه و فوقتخصص ستون فقرات این عوارض به حداقل میرسد.
چگونه میتوان بعد عمل دیسک کمر از فتق دوم جلوگیری کرد؟
باوجود این واقعیت که بعد از جراحی دیسک، خطر ابتلا مجدد به این ناراحتی وجود دارد، این امر نباید در شما استرس ایجاد کند. علاوه بر کنترل برخی از عوامل خطر میتوانید برای جلوگیری از بروز آن نیز اقداماتی انجام دهید. در اینجا برخی از مراحل برای جلوگیری از عود مجدد آن آورده شده است:
فیزیوتراپی پس از جراحی دیسک ناحیه کمر
در اکثر موارد در روز اول پس از جراحی توسط فیزیوتراپیست معاینه خواهید شد. فیزیوتراپیست حرکت و احساس اندام شما را ارزیابی میکند و یک سری تمرینات را به شما آموزش میدهد تا به شما کمک کند تا کمر خود را به حرکت درآورید.
فیزیوتراپیست همچنین به شما یاد میدهد که چگونه از رختخواب خارج شوید و شما را تشویق به شروع راهرفتن میکند. همچنین از شما انتظار میرود که از روز اول پس از جراحی برای مدت کوتاهی روی صندلی بنشینید.
در برخی موارد ممکن است مدت کوتاهی پس از عمل جراحی بهمنظور کمک به شما برای آمادهشدن برای ترخیص منزل در همان روز مورد ارزیابی قرار بگیرید.
استراحت
جراح پس از مرخص شدن از بیمارستان پس از جراحی دیسک ناحیه کمر برای ۱ هفته اول استراحت تختخواب را توصیه میکند تا زخم سطحی (قابلمشاهده از طریق پوست) بهبود یابند. در این دوره میتوانید روزانه ۵-۶ بار برای نیازهای اصلی خود (غذاخوردن، توالت و غیره) برخیزید و روی صندلی بنشینید و وعدهغذایی خود را بخورید.
درازکشیدن
زمانی که دراز کشیدهاید مهم است که راحت باشید. برخی بیماران تشک سفت و بعضی دیگر تشک نرم را ترجیح میدهند. شما باید راحتی خود را در نظر بگیرید و آنچه را که برای شما مناسب است انتخاب کنید.
شما باید در رختخواب راحت باشید و غلتیدن ازیکطرف به سمت دیگر، انتقال به داخل و خارج از تخت را تمرین کنید.
مهم است که فشار وارده بر کمر را هنگام داخل و خارجشدن از رختخواب به حداقل برسانید. برای بلندشدن از رختخواب خود را به پهلو بغلتانید و پاهای خود را روی لبه تخت بچرخانید درحالیکه با بازوهای خود به بالا فشار میآورید. قبل از بلندشدن، لحظهای روی لبه تخت بنشینید.
کرست کمر
پس از جراحی دیسک ناحیه کمر نیازی به استفاده از کرست نیست مگر اینکه پزشک آن را توصیه کند. جراح در شرایط عادی کرست را توصیه نمیکند؛ زیرا این وسیله باعث تنبلی میشود و کمر و عضلات کمر را تضعیف میکند. بااینحال در صورت لزوم، پزشک شما نشان میدهد که چگونه و تا چه مدت از کرستی که برای شما مناسب است استفاده کنید. در صورت لزوم کرست خود را فقط هنگام نشستن یا ایستادن بپوشید و آن را در هنگام خواب در بیاورید.
مراقبت از زخم
پس از جراحی دیسک ناحیه کمر برای مراقبت از زخم خود کافی است که بتادین را روی یک پنبه استریل بریزید و آن را در قسمت بخیه شده بمالید و ناحیه را با یک باند استریل بپوشانید. مهم است که هیچ آبی وارد زخم نشود. اگر در تابستان عرق میکنید، لباس خود را تندتند تعویض کنید. در صورت وجود قرمزی یا تورم در محل زخم حتماً به پزشک مراجعه داشته باشید. ممکن است سوزنسوزنشدن، بیحسی، سفتی یا حتی تورم جزئی در محل جراحی وجود داشته باشد و نباید زیاد نگران شوید.
حمام
از روز اول پس از جراحی دیسک ناحیه کمر میتوانید زخم را با یک پانسمان ضد آب بپوشانید و دوش بگیرید. مهم است که آب از نظر عفونت ناحیه وارد زخم نشود. بعد از حمامکردن، پانسمان خود را تغییر داده و آن را با یک باند معمولی بپوشانید.
سیگار - الکل
از مواد مضر برای سلامتی نباید در دوره بهبود زخم استفاده شود. آنها بر بهبود زخم تاثیر منفی میگذارند. سیگارکشیدن یکی از دلایل تشکیل فتق است؛ زیرا به ساختار دیسک بین مهرهای آسیب میرساند.
سفر پس از جراحی دیسک ناحیه کمر
برای یک سفر طولانی باید حداقل ۱ هفته تا ۱۰ روز بعد جراحی صبر کنید. اگر نیاز به چنین سفری دارید، حتماً با پزشک خود مشورت کنید. در سفرهای طولانی قراردادن یک کوسن در پشت کمر روی صندلی ممکن است به شما کمک کند احساس راحتی بیشتری داشته باشید. حرکات کشش کوتاه در حین استراحت باعث کاهش درد عضلات میشود.
راهرفتن و ورزش بعد عمل دیسک کمر
شما بعدازاین عمل میتوانید پیادهروی کوتاه را بافاصله ۱ هفته تا ۱۰ روز پس از ترخیص از بیمارستان شروع کنید. فاصله پیادهروی را میتوان بهتدریج افزایش داد. بااینحال اگر خسته شدید، استراحت کنید و خود را تحتفشار قرار ندهید.
تمریناتی را که پزشک در اولین معاینه شما توصیه میکند به طور مرتب انجام دهید. این تمرینات برای تقویت عضلات کمر و جلوگیری از درد عضلات مهم است. در حقیقت، انجام این تمرینات به طور مرتب بهعنوان بخشی از زندگی شما نقش مهمی در جلوگیری از فتق جدید و کمردرد خواهند داشت.
عوامل تأثیرگذار در مدتزمان بهبودی بعد جراحی دیسک کمر
مدت زمانی که طول میکشد تا بیمار پس از هر عمل جراحی، بهبود یابد متفاوت است و به موارد متعدد بستگی دارد. وضعیت بیمار و قدرت بدنی وی تاثیر بسیار زیادی در این امر دارد. بهغیراز این موارد، مدت زمانی که طول میکشد تا فرد از عمل جراحی کمر بهبود یابد به چندین عامل بستگی دارد از جمله:
سن بیمار
آمادگی جسمانی کلی بدن بیمار
میزان آسیب به کمر قبل از عمل جراحی
نوع عمل جراحی انجام شده
میزان رعایت فرد از دستورالعملهای قبل و پس از جراحی
بهطورکلی، بیماران جوانتر در شرایط جسمی نسبتاً خوب زودتر از افراد مسن با آسیب پیشرفتهتر بهبود مییابند. پیروی از دستورالعمل پزشک نیز تفاوت قابلتوجهی در پروسه درمان ایجاد میکند. بهعنوانمثال، اگر سیگار میکشید، جراح به شما توصیه میکند قبل از عمل آن را ترک کنید؛ زیرا نیکوتین احتمال ترمیم استخوانها را کاهش میدهد.
عوامل خطر بعد عمل دیسک کمر
مانند هر عمل جراحی دیگر، جراحی ستون فقرات نیز برخی از عوامل خطر را ایجاد میکند که میتواند روند بهبودی را کند. زیر برخی از عوامل خطر رایج و عمده که میتوانند پس از جراحی ستون فقرات رخ دهند در ادامه بیان شدهاند.
احتمال ابتلا به سندرم طناب مرکزی بعد عمل دیسک کمر
ستون فقرات به روشی کاملاً جالب کار میکند که در آن همه دیسکهای آن برای حمایت از حرکت بدن گرد هم میآیند. برای عملکرد ستون فقرات، کل اجزای آن باید سالم باشند. اگر بخشی از ستون فقرات ضعیفتر شود یا بهدرستی کار نکند، قسمتهای مجاور فشار بیشتری دارند و بنابراین مستعد آسیبدیدگی میشوند.
این همان اتفاقی است که پس از جراحی دیسک ناحیه کمر ایجاد میشود. این عامل فشار اضافی را بر روی قسمتهایی که در نزدیکی منطقهای که جراحی انجام شده است، ایجاد میکند. با رعایت این دستورالعملها میتوانید از وقوع آن جلوگیری کنید.
برای بهبودی زمان لازم را به زخمهای خود بدهید.
از پزشک خود بپرسید که چه مدت باید در رختخواب باشید.
قبل از انجام فعالیتهای بدنی مانند پیادهروی و نشستن توصیههای پزشک را انجام دهید.
عفونت در ناحیه جراحی پس از جراحی دیسک ناحیه کمر
ایجاد عفونت در محل برش یکی از شایعترین عوارض پس از جراحی کمر است. این مورد ممکن است به دلیل چندین عامل رخ دهد از جمله:
عفونت به دلیل یک شیء خارجی که در برش ناحیه توسط جراح باقیمانده است.
عفونت به دلیل باکتریهایی که از طریق زخمهای جراحی باز وارد بدن شدهاند.
عفونت به دلیل آلودگی ناشی از مایعات بدن
سندرم جراحی پشت بعد عمل دیسک کمر
یکی از شایعترین شکایات بیماران تجربه درد مداوم کمر پس از عمل جراحی ستون فقرات است. یک درد طبیعی و کوتاهمدت بعد از عمل انتظار میرود و کاملاً طبیعی است. این درد را میتوان با استفاده از داروها و روشهای درمانی مدیریت کرد.
بااینحال اگر بیمار حتی یک ماه پس از عمل درد مداوم و مزمن را در ناحیه کمر تجربه کند شاید نشانهای از یک عمل جراحی ناموفق باشد. این درد بهعنوان سندرم شکست جراحی ناموفق شناخته میشود. اینجاست که باید فوراً به دنبال مشاوره پزشکی متخصص باشید.
چرا استراحت طولانیمدت در رختخواب بعد عمل دیسک کمر ممکن است توصیه نشود؟
درحالیکه استراحت در بستر ممکن است در کوتاهمدت برای کاهش التهاب و درد پس از جراحی دیسک فتق مفید باشد، استراحت طولانیمدت میتواند اثرات منفی بر سلامت و بهبودی شما داشته باشد. برخی از خطرات استراحت بیش از حد در رختخواب عبارتاند از:
ضعف و آتروفی عضلانی - وقتی برای مدت طولانی غیرفعال هستید، عضلات شما قدرت و حجم خود را از دست میدهند. این میتواند حرکت و انجام فعالیتهای روزانه را برای شما سختتر کند. همچنین بیحرکتی زیاد میتواند خطر افتادن و آسیبدیدگی شما را افزایش دهد.
سفتی و درد مفاصل – هنگامی که برای مدت طولانی بیحرکت باشید، مفاصل شما دامنه حرکتی و انعطافپذیری خود را از دست میدهند. این امر میتواند باعث سفتی و درد در ستون فقرات و سایر مفاصل شود. همچنین میتواند خطر ابتلا به آرتریت یا سایر مشکلات مفصلی را افزایش دهد.
پوکیاستخوان - وقتی برای مدت طولانی غیرفعال هستید، استخوانهای شما تراکم خود را از دست میدهند و ضعیفتر میشوند. این میتواند خطر ابتلا به پوکیاستخوان یا شکستگی را افزایش دهد.
لختهشدن خون - وقتی برای مدت طولانی بیحرکت هستید، گردش خون شما کند میشود و بیشتر مستعد لختهشدن هستید. همین امر میتواند خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا آمبولی ریه (PE) را افزایش دهد که مشکلات خطرناکی به شمار میروند.
افسردگی – زمانی که برای مدت طولانی غیرفعال هستید، ممکن است احساس انزوا، بیحوصلگی، اضطراب یا افسردگی کنید. این عوامل میتوانند بر روحیه، انگیزه و کیفیت زندگی شما تاثیر بگذارند.
برای جلوگیری از این خطرات، مهم است که فعالیت بدنی خود را بعد از عمل جراحی دیسک ناحیه کمر بهموقع و بهتدریج از سر بگیرید.
سخن پایانی
توجه به عوارضی که ممکن است بعد از انجام جراحی دیسک ناحیه کمر ایجاد شود، میتواند مهمترین نکته دراینخصوص باشد. زیرا این عمل نیز همانند سایر اعمال جراحی دارای عوارض و تبعاتی میباشد. کمردرد میتواند برای هر کسی در هر سنی بسیار ناراحتکننده باشد. فعالیتهای روزمره مانند راهرفتن، ایستادن، خوابیدن، نشستن و دیگر کارهای سخت برای کسی که درد کمر دارد بسیار سخت خواهد بود.
اگر چنین شرایطی به دلیل آسیب نخاعی مانند فتق دیسک یا مهرههای آسیبدیده باشد، بیمار چارهای جز درمانهای جراحی برای تسکین درد ندارد. بیماران انتظار دارند که بعد عمل دیسک کمر زندگی بدون درد خود را از سر بگیرند. بااینحال انجام عمل جراحی فقط اولین قدم برای تکمیل توانبخشی از کمردرد است.
هشدار نهایی! اگر فکر میکنید بعد از عمل دیسک کمر همهچیزتمام شده، سخت در اشتباهید! یک اشتباه کوچک، یک بلندکردن نادرست، یا حتی یک نشستن طولانی میتواند دردهای شما را بازگرداند این بار برای همیشه! آیا میخواهید دوباره به اتاق عمل برگردید؟ یا بدتر، فلج شوید؟ زمان اقدام الان است! کلینیک ما با تیم متخصص و روشهای پیشرفته، تنها راه نجات از این فاجعه است. تماس فوری بگیرید قبل از آنکه خیلی دیر شود!
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو