شکستگی مچ دست

شکستگی مچ دست یکی از شایع ترین انواع شکستگی در بین جمعیت میانسال و سالخورده، زنان، به ویژه پس از یائسگی و نیز افراد دارای پوکی استخوان می باشد و به طورمعمول زمانی رخ می دهد که فرد در هنگام زمین خوردن جهت کاهش ضربه ناشی از سقوط، دست خود را حائل قرار داده و با کف دست، در حالی که مچ به سمت بالا خم شده است، به زمین می خورد. در بسیاری از موارد فردی که دچار ضربه در ناحیه مچ دست می گردد، ممکن است در ابتدا علامت جدی نداشته باشد و فقط دردی مبهم را حس کند. از آن جایی که مچ دست دارای استخوان های بسیار کوچک و نیز بافت های ظریف تاندونی و ماهیچه ای می باشد، انواع اختلالات مثل در رفتگی، نیمه در رفتگی، ترک خوردگی و شکستگی در آن بسیار محتمل است. عدم تشخیص و در نتیجه آن عدم درمان به موقع، که در بسیاری موارد رخ می دهد و امری شایع است، می تواند سبب آسیب پایدار مثل سیاه شدگی این استخوان های کوچک و یا عوارض پایدار در آینده مانند افزایش استعداد بروز آرتروز گردد. در بسیاری موارد در این حالت درمان خانگی کمک زیادی به فرد آسیب دیده نخواهد کرد. از این رو اکیدا توصیه می گردد که با مراجعه زودهنگام به مراکز پزشکی و یا حداقل کلینیکی که توانایی عکس برداری با اشعه ایکس را داشته باشد، در زمان وارد شدن هرگونه ضربه شدید به مچ دست و یا احتمال شکستگی در مچ و تشخیص و درمان هرچه سریع تر توسط پزشک ارتوپد از وقوع عواقب ناگوار بعدی پیشگیری نمایید. به خاطر داشته باشید که در صورت عدم دریافت درمان صحیح، فرد ممکن است دچار عفونت شود یا حتی تغییر شکل دائمی در استخوان و تغییر شکل در مچ دست را تجربه کند. مشکل داشتن با مفاصل دست در طولانی مدت نیز یکی از عوارضی است که افرادی که برای درمان مراجعه نمی کنند ممکن است به آن مبتلا گردند.
 

آشنایی مختصر با استخوان های مچ دست

مچ دست انسان دارای هشت استخوان کوچک ( carpal bones ) و دو استخوان بلند در ساعد است که به نام های رادیوس ( radius ) و اولنا ( ulna ) شناخته می شوند. شکستگی مچ دست می تواند به معنای شکستگی در هریک از این ده استخوان باشد. اما شایع ترین شکستگی در مچ دست ناشی از شکستگی استخوان بلند ساعد موسوم به "رادیوس" است. رادیوس، از بین دو استخون موجود در ساعد، استخوان بزرگتر است و در سمت انگشت شست قرار دارد. انتهای این استخوان که به مچ دست منتهی می شود، دیستال ( distal ) خوانده می شود. شکستگی دیستال رادیوس ( distal radius ) که رایج ترین شکستگی در ناحیه رادیوس است زمانی رخ می دهد که آن ناحیه از استخوان رادیوس که نزدیک به مچ دست است می شکند.
همچنین در بین هشت استخوان کارپال ( carpal bones ) نیز شکستگی استخوان کوچک مجاور انگشت شست که اسکافویید ( scaphoid ) نام دارد از سایرین شایع تر است.

دلایل رایج شکستگی مچ دست

پوکی استخوان اختلالی است که در پی کاهش تراکم استخوان ها ظاهر می شود و در طی آن استخوان ها بسیار شکننده تر شده و احتمال شکستن در آن ها بیشتر می شود. این عارضه می تواند از عواملی باشد که باعث شود یک زمین خوردن کوچک منجر به شکستگی مچ دست گردد. از این روست که بسیاری از شکستگی های مچ در اثر زمین خوردن در افراد بالای شصت سال رخ می دهد. علاوه بر این چنانچه شدت ضربه وارده به مچ دست به اندازه کافی شدید باشد، شکستگی مچ در استخوان های سالم نیز می تواند رخ دهد. به عنوان مثال تصادفات رانندگی، سقوط از دوچرخه، افتادن از نردبان و نیز فعالیت های ورزشی، که احتمال زمین خوردن را در فرد افزایش می دهند، می توانند از عواملی باشند که نیروی کافی جهت شکستن مچ دست را ایجاد می کنند. به طور کلی شکستگی مچ دست اغلب در افراد فعال رخ می دهد، از این رو، کودکان نیز به دلیل ورزش های پر خطر که معمولاً انجام می دهند مستعد شکستگی مچ دست هستند.

علائم شکستگی مچ دست

شکستگی مچ دست معمولا با درد فوری در ناحیه مچ (که می تواند با فشار دادن و یا حرکت دادن مچ دست تشدید شود)، حساسیت به لمس، گرما و قرمزی در نزدیکی ناحیه آسیب دیده، بی حسی در ناحیه دست و مچ، کوفتگی و تورم و نیز مشکل در حرکت دادن دست و مچ دست و نیز نگه داشتن اشیا، همراه است. همچنین در بسیاری موارد نیز مچ دست به روشی غیرعادی خمیده یا آویزان می شود و دچار تغییر شکل می شود.

انواع شکستگی

شکستگی در حالت کلی به چند دسته تقسیم می شود:

♦ شکستگی ساده (شکستگی بسته): استخوان به دو قطعه می شکند اما پوست را نمی شکافد و به بافت اطراف آسیب نمی رساند. 

♦ شکستگی پیچیده (شکستگی ترکیبی یا باز): استخوان به چندین قطعه شکسته می شود ، بافت های نرم آسیب دیده و حداقل بخشی از استخوان از طریق پوست بیرون می زند. 

♦ شکستگی کامل (شکستگی همراه با جابجایی): استخوان به دو یا چند قطعه می شکند و جدا می شود. 

♦ شکستگی جزئی (شکستگی بدون جابجایی): استخوان ترک خورده است اما از دو قسمت شکسته نشده است ، مانند شکستگی خط مو 

♦ شکستگی داخل مفصلی: شکستگی ای که از سطح مفصل عبور می کند و منجر به آسیب دیدن غضروف می شود. 

♦ شکستگی خارج مفصل: شکستگی که به مفصل کشیده نشود. 

♦ شکستگی فیزال: شکستگی دوران کودکی که شامل صفحه رشد استخوان است. 

از میان انواع شکستگی های اشاره شده، شکستگی های پیچیده ، شکستگی های همراه با جابجایی و داخل مفصلی در نزدیکی مچ دست می تواند چالش بیشتری داشته باشد و نیاز به مراجعه به پزشکان متخصص با تجربه دارد.

آزمایش و تشخیص توسط پزشک‌

معمولا پزشک در ابتدا کار را با پرسیدن شرح حال بیمار و معاینه فیزیکی آغاز خواهد کرد. پس از آن در اکثر مواقع عکس برداری با اشعه ایکس، جهت تشخیص دقیق محل و نوع آسیبب دیدگی را توصیه می نماید. همچنین برحسب لزوم در مواردی که شکستگی توسط اشعه ایکس ری مشخص نشود و یا درد پس از چند روز از شروع درمان ادامه داشته باشد یا افزایش یابد، سایر آزمایش های تصویر برداری، مانند سی تی اسکن یا ام آر آی می توانند جزئیات بیشتری را به پزشک ارائه دهند.

درمان شکستگی مچ دست

قانون کلی در درمان استخوان شکسته این است که قطعه یا قطعات شکسته در جای خود قرار گیرند و تا زمان بهبودی در جای خود ثابت بمانند. محدود کردن حرکت استخوان شکسته مچ دست در روند درست درمان، اساسی است. برای این کار احتمالا نیاز به استفاده از گچ یا آتل خواهد بود.
فرآیند درمان برحسب نوع شکستگی، سن و شغل بیمار و بسیاری عوامل دیگر به تشخیص پزشک به دو روش جراحی یا غیرجراحی انجام خواهد شد.

درمان به روش غیرجراحی:

اگر شکستگی خیلی شدید نباشد و استخوان از موقعیت درست خود جابجا نشده باشد، احتمالا تا زمان بهبود یافتن استخوان شکسته، مچ دست شکسته در گچ یا آتل قرار می گیرد و سپس فرآیند درمان با استفاده از فیزیوتراپی و تمرینات مناسب، که توسط پزشک معالج پیشنهاد می شود، جهت افزایش قدرت و بازگرداندن دامنه حرکتی ادامه می یابد.
همچنین در مواردی که فرد دارای شکستگی ساده با استخوان جابجا شده باشد، ممکن است از روشی تحت عنوان " closed reduction " جهت بازگرداندن استخوان به محل صحیح خود استفاده گردد. این روش در واقع جااندازی استخوان به جای اصلی بدون برش پوست در محل شکستگی می‌باشد که معمولا از بی حسی موضعی در آن استفاده می گردد. پس از آن از آتل یا گچ جهت ثابت نگه داشتن استخوان آسیب دیده تا زمان بهبودی، استفاده می شود. در این روش، بسته به نوع پیچیدگی شکستگی و میزان تورم در ناحیه آسیب دیده، ممکن است پس از جا انداختن استخوان، تا چند روز به منظور از بین رفتن تورم ابتدا از آتل و پس از آن از گچ استفاده گردد.  

درمان به روش جراحی:

در مواردی که شکستگی مچ دست شدید باشد، استخوان در چندین نقطه شکسته شده باشد، مفصل را درگیر کرده باشد یا شکستگی به گونه ای باشد که نتوان به روش غیرجراحی استخوان جابجا شده را به محل صحیح خود بازگرداند، انجام جراحی ضروری است.
در این روش پس از بیهوشی، جراح با استفاده از برش، به استخوان های مچ دست دسترسی پیدا کرده و آنها را درمکان و راستای مناسب قرار می دهد. برای تثبیت شکستگی و نگه داشتن استخوان در موقعیت صحیح هنگام ترمیم، جراح ممکن است از گچ، پین های فلزی، پلیت و پیچ، فیکساتور خارجی یا ترکیبی از روش ها تا زمان بهبود، استفاده کند.

نکاتی در مورد بهبودی آسیب های مچ دست در طول دوره درمان

در زمانی که فرد تحت درمان است و از آتل و گچ استفاده می کند، انجام این نکات می تواند در روند بهبود موثر باشد:

•    برای کاهش تورم و درد، مچ دست خود را بالا نگه دارید بطوری که بالاتر از قلب باشد. برای این کار می توانید به عنوان مثال از بالش در زیر دست خود استفاده نمایید. این نکته به خصوص در چهل و هشت تا هفتاد و دو ساعت نخست پس از گذاشتن گچ توسط پزشک روی دست شما، بسیار توصیه می شود.
•    استفاده از کمپرس یخ روی مچ دست می تواند به توقف تورم و تسکین درد کمک کند. اما باید توجه کنید که گچ نباید خیس شود. به این منظور می توانید از کیسه یخ، حوله یا نایلون برای قرار دادن یخ در آن استفاده نمایید. این کار را هر سه ساعت تا بیست دقیقه می توان انجام داد. همچنین بر اساس توصیه پزشک خود می توانید حداقل تا سه روز یا بیشتر از کمپرس یخ استفاده کنید.
•    در صورت نیاز می توانید از داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسین سدیم استفاده کنید. در مورد استفاده از هرگونه داروی ضد درد باید حتما با پزشک خود مشورت نمایید تا از نظر تداخل دارویی بررسی گردند.
•    مفاصل نزدیک به مچ، از جمله انگشتان و آرنج را که در گچ نیستند، تکان دهید. این کار به تسریع روند بهبودی کمک خواهد کرد.
•    گچ دست خود را خشک نگه دارید. این کار مانع از رشد کپک در گچ می شود. برای این منظور در هنگام استحمام از کیسه پلاستیکی ضخیم جهت پوشاندن گچ استفاده نمایید.
•    پس از باز کردن گچ دست، کمک گرفتن از یک متخصص طب فیزیکی و استفاده از فیزیوتراپی در بازیابی قدرت عضلانی و افزایش دامنه حرکتی بسیار مفید خواهد بود.
•    پس از باز کردن گچ دست از ملاقات با پزشک خود غافل نشوید و در صورت مشاهده هر کدام از موارد افزایش درد، تورم مداوم، بی حسی در دست یا انگشتان و یا مچ دست، رنگ پریده شدن انگشتان، هرگونه تغییر شکل در مچ دست حتما بلافاصله به پزشک خود مراجعه نمایید.

طول دوره بهبود شکستگی مچ دست

مدت زمان بهبودی از شش هفته در شکستگی های ساده تا بیست و چهار هفته در انواع شدیدتر آن متغیر است. همچنین طول دوره بازیابی توان حرکتی مچ و بازگشت آن به شرایط نرمال پس از برداشتن گچ، ممکن است حدود شش تا دوازده ماه به طول بیانجامد.  

عوارض مشاهده شده بعد از برداشتن گچ

مشاهده تورم، درد، خشکی، سفتی و کاهش قدرت حرکتی در مچ دست، بعد از برداشتن گچ طبیعی است. زیرا مدت طولانی توسط گچ بدون حرکت مانده است.
تورم: بعد از برداشتن گچ و شروع دوباره حرکت، ممکن است دست یا مچ دست دچار تورم گردد. در این حالت تا حد امکان دست خود را بالا نگه دارید. برای انجام این کار زمانی که از دست خود استفاده نمی کنید، می توان دست خود را روی شانه مخالف قرار داد. همچین در هنگام خواب یا زمان نشستن می توان از بالش در زیر دست برای بالا نگه داشتن آن استفاده نمود.
درد: استفاده از کمپرس یخ به مدت پنج تا ده دقیقه در اطراف ناحیه مچ می تواند تا حد زیادی به تسکین درد کمک کند. همچنین استفاده از مسکن هایی که پزشکتان تجویز کرده است در این حالت کمک کننده خواهد بود. در صورت شدید یا مداوم بودن درد توصیه می شود حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
سفتی و خشکی: ممکن است در مچ دست و یا انگشتان خود احساس سفتی و خشک شدگی داشته باشید، پس از بهبود شکستگی و برداشتن گچ می بایست تا حد امکان مفاصل خود را حرکت دهید. ورزش و حرکات کششی در کاهش سفتی و خشکی بسیار کمک کننده خواهند بود.
کاهش قدرت: ماهیچه های بازو و دست شما به دلیل عدم استفاده طولانی مدت دچار ضعف خواهند شد. باید به تدریج میزان حرکت و استفاده از دست خود را افزایش دهید. این کار باید به آرامی و با حوصله صورت پذیرد و جهت انجام این کار نیاز به تحمل درد توسط فرد نمی باشد.

سخن نهایی

در این مقاله سعی کردیم تا اطلاعاتی مختصر و مفید از آناتومی مچ دست، علل شکستگی مچ دست، انواع شکستگی مچ دست و روش های درمان آن ارائه دهیم. در انتها توصیه می گردد در صورت بروز هرگونه آسیب به دست، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید و از انجام هرگونه خود درمانی، درمان های خانگی و سنتی نظیر استفاده از زرده تخم مرغ یا زردچوبه و مراجعه به شکسته بند تجربی جدا پرهیز کنید و بدون فوت وقت جهت تشخیص و مداوا به پزشک متخصص مراجعه نمایید، چرا که مراجعه دیرهنگام و یا عدم مراجعه به مراکز معتبر پزشکی می تواند عواقب غیرقابل جبرانی در پی داشته باشد