نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
سندرم تونل کارپال
سندرم تونول کارپال نوعی آسيب در دست است. اين بيماری که به آن گيرکردگی عصب مدين در مچ دست نيز گفته ميشود، علاوه بر اينکه با ايجاد دردها و بی حسی های آزاردهنده شديد در طول روز و مخصوصاً شب‌ها باعث کاهش کارایی اندام فوقاني يا دست فرد می گردد، ممکن است اين خطر بزرگ را براي فرد مبتلا ايجاد کند که در صورت عدم درمان دچار بي‌حسي دائمی و فلج عضلات ضعيف داخل دست شود که در اين صورت غير قابل بازگشت است. لذا اگر مبتلا به اين عارضه هستيد و يا شک به وجود آن داريد، در اسرع وقت به پزشک متخصص ارتوپد مراجعه کرده تا هرچه سريع‌تر اقدامات درمانی لازم انجام شود و از عوارض بي‌حسي‌های دائمی و فلج عضلات ظريف دست که باعث افت شديد حرکات دست ميشود، در امان بمانيد.
آنچه در اين مقاله مي خوانيد
سندرم تونل کارپال يا کارپ که به آن فشرده‌سازي عصب مديان نيز گفته ميشود، وضعيتي است که باعث بي‌حسي، گزگز يا ضعف تنها در انگشتان شست، اشاره و مياني دست شما مي‌گردد. بنابراين اگر مثلا اين علائم را در انگشت کوچک دست حس کرديد، مشخصه سندرم تونل کارپال نيست و علت ديگري دارد. عامل اصلي اين بيماري ايجاد فشار بر عصب مديان دست شما مي‌باشد. اين عصب در طول بازوي شما تا کف دست کشيده شده است و از مجراي مچ دست شما به نام تونل کارپ عبور ميکند و به دست شما ختم ميشود. درواقع اين عصب حرکت‌هاي مياني دست و احساس انگشت شست و حرکت همه انگشتان شما را کنترل ميکند. به همين دليل ايجاد فشار و آسيب در آن مي‌تواند خودش را با علائم گفته‌شده و گاهي درد نشان دهد.
سندرم تونل کارپ نيز مانند بسياري از آسيب‌ها و بيماري‌هاي ديگر خودش را با علائمي نشان مي‌دهد که ممکن است در صورت ابتلا يکي از آن‌ها يا چند نشانه را با هم تجربه کنيد. مهم‌ترين علائم تونل کارپال شامل موارد زير است:
درد در قسمت‌هاي مختلف دست مانند کف دست، مچ دست، بازو که ممکن است تا بازو نيز کشيده شود و معمولا در هنگام شب شديدتر خواهد شد.
-
♦ احساس سوزش، سوزن سوزن شدن يا بي‌حسي همراه با خارش در کف دست و انگشت شست يا انگشتان اشاره و مياني.
-
♦ احساس ضعف در دست و مشکل در نگهداري وسايل
-
♦ احساساتي مانند شوک که در انگشتان شما حرکت ميکند.
-
♦ احساس سوزن سوزن شدن که به سمت بازوي شما حرکت ميکند.
در صورت ابتلا به سندرم تونل کارپال، ممکن است ابتدا متوجه شويد که انگشتان شما به خواب مي‌روند و شب‌ها بي‌حس مي‌شوند. اين اتفاق معمولاً به دليل حالت اشتباه قرار دادن دستتان هنگام خواب اتفاق مي‌افتد.
هنگام صبح نيز ممکن است با بي‌حسي و احساس گزگز در دستان خود بيدار شويد که گاهي حتي تا شانه شما ادامه مي‌يابد. همچنين در طول روز، هنگامي‌که مچ دستتان را براي برخي از فعاليت‌ها مانند رانندگي يا کتاب خواندن خم مي‌کنيد، ممکن است علائم شما شديدتر شوند.
در اوايل ايجاد اين نوع آسيب، تکان دادن دست‌ها مي‌تواند به شما کمک کند تا احساس بهتري داشته باشيد. اما بعد از مدتي کارساز نبوده و بايد توسط يک پزشک متخصص معاينه شويد. زيرا با بدتر شدن سندرم تونل کارپ، ممکن است قدرت گرفتن شما کمتر شود. چراکه در صورت ايجاد اين آسب عضلات دست شما به‌تدريج کوچک و ضعيف مي‌شوند. همچنين درد و گرفتگي عضلات بيشتري خواهيد داشت. در اين شرايط عصب ميانی دست شما به دليل تحريک يا فشار در اطراف خود نمي‌تواند آن‌طور که بايد کار کند و در صورت عدم درمان و کنترل، باعث بروز موارد زير خواهد شد:
تکانه‌های عصبی کندتر (منظور واکنش‌های دست در هنگام انجام کار است که در صورت ابتلا به اين بيماری شما کمتر ميتوانيد از قدرت دستان خود استفاده کنيد.)
به‌مرور احساس کمتري در انگشتان دست خود داريد.
به‌تدريج انگشتان شما از قدرت و تعادل کمتري برخوردار است و بخصوص توانايي استفاده از انگشت شست برايتان سخت ميشود.
غالباً، مردم نمي‌دانند چه عواملي باعث ايجاد آسيب سندرم تونل کارپال در آن‌ها شده است. اين بيماري مي‌تواند به دليل موارد زير باشد:
حرکات تکراري، مانند تايپ کردن زياد يا هر حرکت مچ دست که مرتباً انجام مي‌دهيد. اين اتفاق به‌ويژه در مورد کارهای که از مچ دست به سمت انگشتانتان بيشتر استفاده مي‌کنيد، احتمال وقوع بالاتري دارد.
شرايطی مانند کم‌کاری تيروئيد، چاقي، آرتريت روماتوئيد و ديابت
بارداری
سندرم تونل کارپال ممکن است براي هر فردي در سنين مختلف و بخصوص در سنين کار و فعاليت ايجاد شود. اما به‌طورکلي افراد زير بيشتر در معرض خطر ابتلا به اين بيماري قرار دارند:
زنان سه برابر بيشتر از مردان به اين بيماري مبتلا مي‌شوند. اين موضوع ممکن است به اين دليل باشد که بدنشان ظريف‌تر بوده و تونل کارپ دستشان کوچک‌تر است.
افرادي که يکي از اعضاي خانواده آن‌ها داراي تونل‌هاي مچ دست کوچک هستند.
افرادي که به کارهايي مشغول هستند که در آن حرکات مشابه و با تکرار بالا را با بازو، دست يا مچ خود مرتباً انجام مي‌دهند. ازجمله اين مشاغل ميتوان به کارگر خط مونتاژ، فاضلاب يا دستگاه بافندگي، نانوايي، صندوقدار، آرايشگر يا نوازنده اشاره کرد.
افرادي که دائماً مچ دستشان دچار شکستگي يا پيچ‌خوردگی ميشود.
وقتي برای تشخيص اين آسيب به پزشک متخصص مراجعه مي‌کنيد، پزشک ممکن است به کف مچ دست شما ضربه بزند تا بتواند علت را تشخيص دهد. مهم‌ترين آزمايشي که برای تشخيص اين آسيب برايتان تجويز ميشود، آزمايشي به نام علامت تينل (Tinel) است که در اين آزمايش با انجام يک سري حرکات مخصوص ميزان قدرت دست شما و مقدار آسيب بررسي ميشود. پزشک متخصص ممکن است بر اساس شرايط شما آزمايشات زير را نيز تجويز کند:
آزمايشات تصويربرداری
عکس‌برداري با اشعه ايکس، سونوگرافي يا ام آر آي مي‌تواند به پزشک کمک کند استخوان‌ها و بافت‌هاي شما را بهتر بررسي نمايد.
الکتروميوگرام
در اين آزمايش پزشک شما يک الکترود نازک(سيم نازک الکتريکي که در پزشکي جهت انجام برخي آزمايشات و عمل‌ها استفاده ميشود) را درون عضله قرار مي‌دهد تا فعاليت الکتريکي آن را اندازه‌گيري کند.
مطالعات هدايت عصب
در اين نوع آزمايش پزشک شما الکترودهایی را به پوست شما مي‌بندد تا سيگنال‌هاي موجود در اعصاب دست و بازو را اندازه‌گيری کند.
درمان شما به علائم و ميزان پيشرفت شرايط شما بستگي دارد. ازجمله مواردی که مي‌تواند به درمان شما کمک کند عبارت‌اند از:
تغيير سبک زندگي: اگر حرکت تکراري باعث بروز علائم شما ميشود، بايد بيشتر استراحت کرده يا فعاليتي را که باعث درد شما ميشود را کمي کمتر انجام دهيد. تمرينات حرکات کششی يا تقويت‌کننده مي‌توانند حال شما را بهتر کنند. درواقع اين کار مي‌تواند به حرکت بهتر عصب در داخل تونل کارپال کمک کند. ميتوانيد حرکات مناسب را از پزشک متخصص خود بپرسيد. زيرا شرايط هر بيمار متفاوت است و همه حرکات برای تمام افراد مبتلا مناسب نيست.
بي‌حرکتی: پزشک ممکن است به شما بگويد که براي جلوگيري از حرکت مچ دست و کاهش فشار بر اعصاب براي مدتی آتل ببنديد. گاهي نيز آتل را فقط براي شب تجويز ميکند تا حالت بيحسی يا احساس گزگز دستانتان را کم کند. اين کار مي‌تواند به شما کمک کند تا بهتر بخوابيد و به عصب مديان خود استراحت دهيد.
داروهاي خوراکي: ممکن است پزشک براي جلوگيري از تورم و درد، داروهاي ضدالتهاب يا استروئيدي به شما بدهد.
داروهاي تزريقي: يکي ديگر از روشهاي درماني که ممکن است پزشک متخصص شما برايتان تجويز کند، تزريق برخي داروهاست که نتايج سريع‌تري دارند. از جمله اين داروها ميتوان به گاز اوزون به عنوان يک گاز ضدالتهاب براي کاهش التهاب و درد، کورتون و موادي براي از بين بردن چسبندگيهای ايجاد شده، اشاره کرد.
عمل جراحي: اگر هيچ‌يک از روشهاي درماني گفته‌شده مؤثر نباشد، ممکن است براي شما يک عمل جراحي به نام آزاد کردن تونل کارپ تجويز شود. پزشک جراح در اين عمل اندازه تونل را افزايش مي‌دهد تا فشار وارد بر عصب شما کاهش پيدا کند و علائم آن از بين برود. اما نبايد نگران اين عمل باشيد. زيرا يک عمل ساده و سرپایی است که اغلب نيازي به بيهوشی هم نيست.
اگر به سندرم تونل کارپال مبتلا هستيد، درصورتي‌که نسبت به درمان آن بي‌توجه باشيد و به متخصص مراجعه نکنيد علائم مي‌توانند مدت طولاني ادامه داشته و بدتر شوند. گاهي نيز علائم با استراحت کاهش پيدا مي‌کنند و با شروع فعاليت مجدداً برمي‌گردند. اما درصورتي‌که زودتر تشخيص داده شود، درمان اين بيماري آسان‌تر است. همچنين با درمان به‌موقع و صحيح ميتوانيد از آسيب دائمي عضلات جلوگيري کرده و به‌خوبي به فعاليت‌هاي خود ادامه دهيد. بدين منظور ميتوانيد از پزشکان متخصص کلينيک دکتر دست کمک بگيريد تا با تشخيص تخصصي خود هرچه سريع‌تر علائم شما کاهش پيدا کنند.
هميشه پزشکان گفته‌اند که پيشگيري بهتر از درمان است. در مورد سندرم تونل کارپ نيز شما ميتوانيد با انجام برخي کارها از ايجاد يا بدتر شدن اين آسيب جلوگيري کنيد. ازجمله مهم‌ترين اين کارها عبارت‌اند از:
-
♦ بين فعاليت‌هاي خود براي چند دقيقه مچ دست خود را صاف نگه داريد و اين کار را تکرار کنيد.
-
♦ از آتل يا بريس استفاده کنيد که به شما کمک ميکند تا مچ دست شما در وضعيت خنثي باشد.
-
♦ از خم شدن و کشيدن مچ دستان خود به‌طور مکرر خودداري کنيد.
-
♦ دستان خود را گرم نگه داريد.
-
♦ هر زمان که ميتوانيد استراحت کنيد
-
♦ هنگام کار دست‌ها و مچ‌هاي خود را در وضعيت مناسب قرار دهيد.
همانطورکه قبلاً هم گفتيم براي درمان سندرم تونل کارپال نبايد تنها به درمانهاي خانگي يا خودسرانه متکي باشيد و حتماً بايد به متخصص مراجعه کنيد. اما برخي از درمانهاي خانگي مي‌توانند در کنار تجويز پزشک به شما کمک کنند تا علائم اين بيماري را کمتر مشاهده کنيد و راحت‌تر به فعاليت‌هاي خود بپردازيد. ازجمله اين روش‌ها عبارت‌اند از:
1. در هنگام انجام کارهاي تکراري استراحت کنيد.
چه تايپ مي‌کنيد، چه گيتار مي‌زنيد و چه از دريل دستي استفاده مي‌کنيد، سعي کنيد از قبل تايمر را به مدت 15 دقيقه تنظيم کنيد. وقتي زنگ خورد، کاري را که انجام مي‌دهيد متوقف کنيد و انگشتان خود را تکان دهيد. دستان خود را کشيده و مچ خود را حرکت دهيد تا جريان خون در اين مناطق بهبود يابد.
2. بر روي مچ دست خود آتل بپوشيد.
صاف نگه‌داشتن مچ دست مي‌تواند به کاهش فشار واردشده بر روي عصب مديان کمک کند. علائم در شب بيشتر ديده مي‌شوند، بنابراين پوشيدن آتل در شب مي‌تواند به تسکين علائم، قبل از شروع آن‌ها کمک کند. اگر در هنگام انجام کارهاي تکراري مشکلي داريد، ميتوانيد در طول روز نيز از آتل مچ دست استفاده کنيد.
3. عضلات دست را شل کنيد.
اگر متوجه شديد که در هنگام کارهايي مانند نوشتن، تايپ کردن يا استفاده از صندوق پول در حال ايجاد فشار روي دست و مچتان هستيد، دست خود را شل کنيد يا نيرويي که استفاده مي‌کنيد را کاهش دهيد. سعي کنيد از قلم نرم و محکم استفاده کنيد يا به‌آرامي روي کليدها ضربه بزنيد.
5. دستتان را گرم نگه داريد. الآن ببين
گرم نگه‌داشتن دست مي‌تواند به کاهش درد و سفتي مفاصل کمک کند. ميتوانيد از دستکش‌هاي بدون انگشت استفاده کنيد تا علاوه بر محافظت از مچ و انگشتان، در کارتان اختلالي ايجاد نشود.
6. تمرينات نرم مچ دست را انجام دهيد.
هنگامي‌که در صف خريد مواد غذايي قرار داريد يا پشت ميز کار خود نشسته‌ايد، ميتوانيد تمرينات سريع مچ دست را انجام دهيد. به‌عنوان‌مثال، دستتان را مشت کنيد و سپس انگشتان خود را بلغزانيد تا دوباره صاف شوند. اين عمل را پنج تا 10 بار تکرار کنيد. اين کار مي‌تواند به شما کمک کند تا هرگونه فشار وارده بر مچ دست خود را کاهش دهيد.
اگر اين نکات و ترفندها تأثيری در علائم شما نداشتند، مراجعه به يک متخصص طب فيزيکي يا کاردرماني را در نظر بگيريد. آن‌ها مي‌توانند تمرينات پيشرفته‌تری را براي آرامش دست و تسکين علائم به شما آموزش دهند.
سندرم تونل کارپال در صورت خفيف بودن بيماري خطرناکي نيست. اما اگر نسبت به آن بي‌توجه باشيد و براي درمان يا کنترل علائم آن به متخصص مراجعه نکنيد، علائم مي‌توانند شديدتر و طولاني‌تر شوند. طوري که ديگر درمان به همين راحتي‌ها انجام نشود. به همين دليل پيشنهاد ميکنيم در صورت بروز علائم اين آسيب حتماً توسط يک پزشک متخصص معاينه شويد و اقدامات درمانی لازم را هرچه سريع‌تر انجام دهيد.
شما مي توانيد براي آگاهي از تازه هاي درمان بيماري هاي ارتوپدي و ديدن فيلم ها و مطالب آموزشي ، از طريق آيکون های سمت چپ وارد صفحه اينستاگرام ما شده و سوالات خود را به طور مستقيم با پزشکان در ميان بگذاريد.
مجموعه ارتوپدی ما با بهره مندي از به روزترين تجهيزات پزشکی و متخصصين ارتوپدي متبحر براي درمان انواع بيماري هاي ارتوپدي در خدمت شما عزيزان است.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو